Okunuyor İsrail Filistin Barış Müzakerelerinin Tarihçesi

Onur Usta - ABD'nin başkenti Washington'da yeniden canladırılan İsrail ve Filistin arasındaki barış süreci 1991 yılından bugüne birçok kez kesintiye uğradı. 2010'da İsrail'in Batı Şeria'da yerleşimlerini durdurmaması taraflar arasında doğrudan görüşmelerin askıya alınmasına neden olmuştu. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry'nin Ortadoğu'ya son 5 ayda 6 kez yaptığı ziyaretler sonrasında Washington'da iki taraf yeniden masaya oturdu. İki hafta içinde başlaması beklenen müzakerelerde 9 ay için nihai statü anlaşması imzalanması hedefleniyor.

Müzakerelerde Filistin tarafı, Gazze ile Batı Şeria'da bağımsız ve egemen bir devlet kurulmasını talep ediyor. Filistinlilerin talepleri arasında, İsrail'in 1967 öncesi sınırlara çekilmesi ve Batı Şeria'daki yerleşimleri boşaltması da bulunuyor. İsrail, Batı Şeria'nın bazı bölümlerinden çekilmeyi kabul etmesine karşın Doğu Kudüs'ü de kapsayan, 360 bin İsraillinin yaşadığı bölgeyi istiyor. İsrail tarafı bunun yanında Kudüs'ün tamamının başkentleri olması gerektiğini savunuyor. Filistinliler ise Doğu Kudüs'ün başkentleri olmasını istiyor. Filistinliler ayrıca İsrail'de nüfusu 5 milyonu aşan mültecilerin dönme hakkının kabul edilmesini istiyor, İsrail ise bu hakkı tanımıyor ve askerden arındırılmış bir Filistin'in hava sahası ve sınırları üzerinde yetki talep ediyor.

İsrail ile Filistin arasındaki müzakerelerin seyri şöyle:

30 Ekim 1991:   Körfez Savaşı sonrası Birleşmiş Milletler (BM) Madrid Barış Konferansı düzenledi. İsrail, Ürdün ve Filistin'den temsilcilerin katıldığı konferansta barış sürecinin çerçeve anlaşması konuşuldu.

13 Eylül 1993: İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ), Oslo'da gizli sürdürülen görüşmelerin ardından özerklik prensiplerini içeren bir bildiriye imza attı. Anlaşmayla Filistin Yönetimi tanınmış oldu.

4 Mayıs 1994:  İsrail Başbakanı İzak Rabin ve Filistin Kurtuluş Örgütü Lideri Yaser Arafat Kahire'de özerklik anlaşması imzaladı.

28 Eylül 1995:  İzak Rabin uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. Suikast, Arafat'ın II. Oslo Anlaşması'na imza atmasından sonra gerçekleşti.

13 Mart 1996:  ABD Başkanı Bill Clinton, Mısır'ın Şarm el Şeyh kentinde arabulucular konferansı düzenledi.

15-23 Ekim 1998:  ABD, Maryland'de düzenlediği zirveyle Oslo barış sürecini canlandırmaya çalıştı. Başbakan Binyamin Netanyahu ve Arafat, İsrail'in Batı Şeria'nın bir kısmından çekilmesini ve Filistinlilerin yasadışı silahları toplamasını öngören bir planda anlaştı. Ancak anlaşma uygulanamadı.

11-25 Temmuz 2000: Yeni İntifada Hareketinin başlamasından sonra Clinton, Arafat ve İsrail Başbakanı Ehud Barak'la Filistinli mültecilerle ilgili yaşanan sorunları görüşmek üzere ABD'nin Camp David kentinde barış görüşmelerini başlattı.

21 Ocak 2001: Clinton'un görev süresinin sonuna gelindiği bir dönemde Mısır'ın Taba kentinde canlandırılmaya çalışılan barış görüşmeleri başarılı olmadı.

4 Haziran 2003: Ürdün'de ABD Başkanı George Bush, İsrail Başbakanı Ariel Şaron ve Filistin Yönetimi Başbakanı Mahmud Abbas'ın katılımıyla 2005 yılında kurulması planlanan Filistin Devleti için yol haritası oluşturuldu.

2 Şubat 2005: Şaron ve Abbas, Mısır'ın Şarm el Şeyh kentinde bir araya gelerek iki taraf arasındaki çatışmalara son verildiğini ilan etti.

27 Kasım 2007: Abbas ve İsrail Başbakanı Ehud Olmert, ABD'nin Maryland eyaletinin başkenti Annapolis'te resmi barış müzakerelerini yeniden başlattı.

27 Aralık 2008:  İsrail, Gazze şeridine 22 gün süren saldırıları sonrası Filistin tarafı barış görüşmelerini askıya aldı.

2 Eylül 2010:  ABD Başkanı Barack Obama ve Dışişleri Bakanı Hillary Clinton'un Beyaz Saray'da gerçekleştirdiği zirvede Netanyahu ve Abbas arasında doğrudan görüşmeler yeniden başladı.

26 Eylül 2010:  İsrail'in Batı Şeria'daki yerleşimleri durdurma çabalarından vazgeçmesi  taraflar arası doğrudan görüşmelerin askıya alınmasına neden oldu.

19 Mayıs 2011: Netanyahu, Obama'nın 1967 yılındaki sınırlar çerçevesinde bir Filistin devleti önerisini kabul etmedi.

23 Eylül 2011: ABD, Rusya, AB ve BM, 2012 sonuna kadar barış anlaşmasının imzalanması için taraflar arasında diyaloğun bir ay içinde yeniden tesis edilmesini öngören planını açıkladı.

31 Ekim 2011: BM'nin kültür teşkilatı UNESCO, Filistin Yönetimini üyeliğe kabul etti.

3 Ocak 2012: Filistin ve İsrail, Ürdün'de ayrı ayrı görüşmeler gerçekleştirerek barış müzakerelerine tekrar başladı.

25 Ocak 2012: Barış görüşmeleri, İsrail'in daha önce verdiği taahhütleri yerine getirmemesi üzerine Filistin Yönetimi tarafından askıya alındı.

30 Nisan 2013: Arap Birliği, 1967 sınırlarına dönmek üzerine mutabakata varılamaması halinde İsrail ve Filistin arasında gerçekleşecek arazi takasıyla barışın sağlanabileceğini savundu.

19 Temmuz 2013: ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Ürdün'ün başkenti Amman'da, İsrail ve Filistinlilerin doğrudan nihai statü müzakerelerinin yeniden başlaması temelinde bir anlaşmaya vardığını açıkladı.

28 Temmuz 2013: ABD Dışişleri Bakanlığı taraflar arası doğrudan müzakerelerin 29-30 Temmuz tarihlerinde başkent Washington'da gerçekleştirileceğini duyurdu. İsrail Hükümeti, barış görüşmeleri öncesi, Oslo Anlaşması öncesinde tutuklanan 104 Filistinlinin serbest bırakılmasını kararlaştırdı.

29 Temmuz 2013: Kerry'nin ev sahipliğinde, İsrail ve Filistin arasındaki barış müzakereleri, Washington'da başladı. Müzakerelerde İsrail'i Adalet Bakanı ve Başmüzakereci Tzipi Livni ile İsrail Başbakanı Binyamin  Netanyahu'nun danışmanı İzak  Molcho, Filistin'i de Başmüzakereci Saib Erekat ile Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'ın danışmanı Muhammed Ştayyeh  temsil etti. - Ankara