Saray Mimarları Balyan Ailesi'nin Anıt Mezarı Açıldı

Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok mimari esere imzasını atan Balyan Ailesi için Üsküdar Surp Haç Ermeni Mezarlığı'ndaki Balyan Aile Kabristanı'nda hayırsever Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlerin sponsorluğunda yaptırılan "Balyan Anıt Mezarı" açıldı.

Üsküdar Surp Haç Ermeni Mezarlığı'nda düzenlenen törene, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Şişli Belediye Başkanı Hayri İnönü ve Türkiye Ermeni cemaatinden vatandaşlar katıldı.

Arısoy, törendeki konuşmasında, birçok medeniyete ve inanca ev sahipliği yapan Türkiye'nin zengin mimarisiyle her zaman ilgi odağı olduğunu belirterek, şunları söyledi:

"Bu mimarinin oluşmasında Türk mimarların yanı sıra başka etnik kökenlere mensup mimarların da çok büyük katkıları bulunmuştur. 18. ve 19. yüzyılda hassa mimari olarak Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok esere imzasını atan Balyan Ailesi de Türkiye'deki zengin mimariye hizmet eden en önemli mimar ailelerden biridir. İstanbul'a müthiş bir siluet kazandıran Balyan Ailesi'nin mensubu, Dolmabahçe Sarayı'nın ve birçok eşsiz yapının mimarı Garabet Balyan'ın kaybolan mezar taşının bulunarak, aile kabristanıyla buluşması bizler için de sevinç kaynağıdır. Bu emektar ailenin yıllar sonra bir anıt mezara kavuşması, bizi ziyadesiyle memnun etmiştir."

Kadir Topbaş da Balyan Ailesi'nin 5 kuşak İstanbul'da saray mimarı ve müteahhit olarak ciddi işler yaptığını hatırlatarak, "Övünçle bahsettiğimiz birçok eser, Dolmabahçe Sarayı'ndan Beyazıt Kulesi'ne kadar kasırlar, camiler, eserler ortaya koymuş. Her biri yeni bir akımın, tarzın İstanbul'da temsilcileri olmuş ve burada mimari gelişmeye de ışık tutmuştur." dedi.

Bazı insanların yaşadıkları sürece unutulmaz eserler ortaya koyduğuna ve eserlerinin her zaman konuşulduğuna değinen Topbaş, İstanbul'un bu anlamda çok zengin bir kent olduğunu vurguladı.

İstanbul'un pek çok güzelliği barındırdığını dile getiren Topbaş, "İşte bu güzelliklerin bir kısmının mimarı, anıt mezarını açtığımız Balyanlar, kente güzel hizmetler, emek vermişler, heyecanlarını, ruhlarını aktarmışlar. Biz de onların heyecanları üzerinde geleceğe gitmeye çalışıyoruz." diye konuştu.

"Bir cadde veya meydana Balyanların ismini vermek mümkün mü?"

Hraç Kırmızıyan, Balyan Ailesi'nin en önemli ortak kültürel mirası temsil ettiğini dile getirerek, kardeşiyle proje için çaba harcamalarının sebebini, "Balyan Ailesi'ne asıl yakışanın bu olduğu düşüncesi" şeklinde açıkladı.

Kırmızıyan, "Var olan aile mezarını bu çok kıymetli soyadına yaraşır bir şekilde yenileyerek, bir anıt mezara dönüştürmeyi arzu ettik. Bunu yaparken de bize hayat veren, bizi dürüst ve çalışkan bireyler olarak yetiştiren, yaşamlarının ilk günlerini, gençliklerini İstanbul'un eşsiz bir köşesi olan Üsküdar'da geçiren değerli babamız Vahram ve sevgili annemiz Şınorik Kırmızıyan'ın unutulmaz anılarına ithaf ettik." bilgisini verdi.

Balyan Ailesi ile kan akrabalığı bulunmadığını ifade eden Kırmızıyan, yüksek öğretimini tamamladığı İTÜ'nün Gümüşsuyu'ndaki binasının ve yedek subay askerlik görevini yaptığı Davutpaşa Kışlası'nın Balyanlar tarafından yapıldığını öğrendiğini ve bunun da akrabalık derecesi olduğunu söyledi.

Hraç Kırmızıyan, İstanbul'u ziyaret eden turistlerin gezdikleri saray, cami ve kasır turlarına, bugün açılan anıt mezarın da dahil edileceğini umut ettiğini dile getirerek, "Son dileğimi, ricamla sizlere sunmak istiyorum. Geç de olsa, hepimizin çok sevdiği İstanbulumuzda uygun bir cadde veya bir meydan seçerek, bu kadar katkıları bulunan Balyanların ismini vermek mümkün mü acaba? Şahsen 'acaba' ifadesini çok severim, ümit veren bir özelliği haiz." dedi.

Törende, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan, Hraç Kırmızıyan'a takdir beratı sundu. Arısoy, Ateşyan ve Topbaş'a teşekkür plaketi verildi.

Balyan Anıt Mezarı hakkında

Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlerin sponsorluğunda yaptırılan Balyan Anıt Mezarı, mimar Tavit Aynalı'nın imzasını taşıyor. Aynalı projeyi, bir Balyan eseri olan Beşiktaş Meryem Ana Kilisesesi'nin Horan (Sunak) bölümünden ilham alarak hayata geçirdi. Uygulamanın mühendislik işleri Nazar Binatlı tarafından gerçekleştirildi.

Balyanlara "yarattıkları görkemli eserlere yaraşır" bir anıt mezar fikri, yaşamını Fransa'da sürdüren Hraç Kırmızıyan tarafından ortaya atıldı. Projenin önderliğini ve tüm koordinasyonunu mimar Kevork Özkaragöz üstlendi. Anıt mezar için Ermeni Mimar ve Mühendisler Derneği (HAYCAR) çatısı altında 6 ayrı proje sunumu değerlendirildi ve Tavit Aynalı'nın projesi üzerinde fikir birliğine varıldı. Proje, Aralık 2013'te şekillendi.

Anıt mezar projesi, 3'er metrelik tek parça mermer sütunlar ve üzerilerine yerleşen kubbe ve kemerden meydana getirildi. Arka bölümde yer alan blok mermerlerde, Balyan Ailesi'nin belli başlı eserlerinin isimleri ve Osmanlı Tuğrası bulunuyor.

Projede kullanılan mermerler, Marmara Adası'ndan seçildi ve Afyonkarahisar'da işlendi. Mezarın kemer ve kubbesi Gebze'de yapıldı. Proje ve uygulaması 2 yılda tamamlanan anıt mezarda, var olan tüm lahitler de temizlenerek onarıldı. Bu süreçte mezarlığın genel çevre düzenleme, aydınlatma ve sulama sistemlerinin yenilenme çalışmaları da İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütüldü.

Anıt mezara, geçen yıl Kartal'da, belediyenin kullandığı şantiyelerden birinde bulunan ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ne teslim edilen Garabet Balyan'ın mezar taşı da nakledildi. Garabet Balyan'ın naaşı ise Beşiktaş Ermeni Mezarlığı'nın istimlaki sırasında yok olduğu için aile kabristanında yer almıyor. Anıt mezar sayesinde, Garabet Balyan'ın bir istimlak sırasında kaybolan mezar taşı, Krikor Amira Balyan, Sarkis Balyan ve ailenin diğer önde gelen isimleri ile aile kabristanında buluştu.