Unutkanlıkta Sınır Ne Olmalı?

21 Eylül, tüm dünyada Alzheimer Günü olarak anılıyor. Bir bunama (Demans) hastalığı olan Alzheimer'ın tedavi sürecinde hasta yakınlarına büyük görevler düştüğünü söyleyen uzmanlar, 'Alzheimer'ın erken tanı ve tedavi şansı mevcutken, ortaya çıkan unutkanlıkların 'Bu yaşta bu kadar olur' diyerek geçiştirilmesi çok sakıncalıdır' diyor.

Dünyada 21 Eylül Dünya Alzheimer Günü olarak anılıyor. Hastalıkla ilgili toplumu bilgilendirmek, farkındalık oluşturmak gerektiğine dikkat çeken uzmanlar, 'Unutma ve unutkanlık farklı şeylerdir. Unutma her yaşta ve herkes için geçerli olan bir olaydır. Unutma davranışı süreklilik kazanma eğilimi gösterdikçe unutmadan unutkanlığa geçilir. Bu nedenle unutkanlık davranışı gelişen ve gözlenen insanların incelenmesi gerekir. Basit unutkanlıkları basit olmayanlardan ayıran önemli bir özellik de bu kişilerin unutmasının sadece yakın dönemde yaşananlarla ilgili olmamasıdır. Eskileri iyi biçimde hatırlayan ancak son günlerde olanları hatırlamakta zorluk çekenler beyinlerinde açık biçimde kayıt zorluğu yaşayan kişilerdir ki mutlaka incelenmeleri gereklidir. Bunun dışında kendi yaş grupları içinde unutma davranışlarıyla belirgin hale gelenlerin de incelenmeleri gerekir.' diyor.

Alzheimer'da merak edilenler

Türkiye'nin davranış bilimleri ve sağlık alanında ilk ve tek tematik üniversitesi olan Üsküdar Üniversitesi tarafından hazırlanan 'Alzheimer Hastalığında Merak Edilenler' isimli kitapçıkta hastalıkla ilgili geniş bilgiler yer alıyor.

Azlheimer'ın 10 uyarıcı belirtisi

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ tarafından hazırlanan kitapçıkta Alzheimer'ın 10 uyarıcı belirtisi şöyle sıralanıyor:

* Gündelik hayatı etkileyen unutkanlıklar. Özellikle yakın dönemi ilgilendiren randevu, toplantı, alışveriş listesi ve diğer her türden bilgiyle ilgili unutkanlık.

* Planlama ve hesaplama zorlukları. Faturalar, yemek tarifleri, işlerin sırası ve süresiyle ilgili yaşanan zorluklar.

* Daha önce sorunsuz yapılan ev ve iş görevlerinde aksama. Evin düzeniyle ilgili karışıklık, eşyaların nasıl kullanıldığıyla ilgili bilgilerin hatırlamasında zorluk.

* Zamanla ve yerlerle ilgili yaşanan kafa karışıklığı. Düzenli gidilen dükkânların, caminin, işyerinin bulunamaması. Günün saatlerini, günleri, ayları karıştırma. Evin odalarını karıştırma.

* Görüntüleri algılama zorluğu. Bu zorluk hem yazıları okumada hem de şekil algısındaki bozuklukla ortaya çıkar. Bazı görüntüler çok önceleri görülmüş başka mekânlarla karıştırılabilir. İnsanların birbirine benzer yüz ifadelerinden farklı kimlik bilgileri çıkartılabilir. Trafikte sorun yaşanabilir.

* Konuşma ve anlamada zayıflama, kelime sayısında azalma, anlam kaymaları görülebilir.

* Eşyaları olağan yerlerinden farklı yerlere koymak ve unutarak yakınlarını kaybetmekle ve hırsızlıkla suçlama. Örnekler arasında ayakkabıyı buzdolabına koyma, yumurtaları yatak altına saklama gibileri sayılabilir.

* Yargılama ve karar vermede güçlük. Gündelik hayat içinde önceleri kolaylıkla alınan kararlar için uzun zaman geçirme, bir türlü karar verememe ya da olağandışı şaşırtıcı kararlar.

* Sosyal aktivitelerden çekilme. Düzenli olarak yapılan sosyal birlikteliklerden vazgeçme. Sınıf toplantılarına gitmeme gibi. Buna karşılık eve kapanma ve tekdüze yaşantıya geçiş.

* Kişilik ve davranış değişiklikleri. Eli açık biriyken cimri birine, tersi biriyken savurgan birine dönüşmek. Abartılmış cinsel eğilimler ve çok üzerinde durma. Hiçbir şeyden zevk almama.

Mutlaka uzmana götürün

Hasta yakınlarına 'Hastayla empati kurmaya çalışın. Sabırlı olun. Anlayışlı olun ve tartışmayın' tavsiyesinde bulunan Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, 'Hasta yakınlarının hataları, hastalarını beyinle ilgili bir uzmana götürmeye karar vermelerinden sonra tavsiyeyle, kendi seçimleriyle ya da zorunluluktan dolayı konuyla ilgili olmayan bir uzmana götürmeleridir.' diyor.

Kadınlarda daha sık görülür

Prof. Dr. Tanrıdağ, Alzheimer hastalığının kadınlarda erkeklere oranla daha sık görüldüğüne dikkat çekerek 'Bunun nedenleri tartışmalıdır. Kadınlar erkeklere oranla ortalama 10 yıl daha uzun yaşarlar. Bu uzun yaşama genç yaşlarda değil, 60'tan sonra ortaya çıkan bir farktır. Alzheimer hastalığı ise 60 yaşından itibaren görülmeye başlar ve yaşlanmayla birlikte sıklığı giderek artar. Bu görüşe göre hastalığın kadınlarda daha sık rastlanmasının nedeni bu olabilir. Menopoz döneminde ortaya çıkan östrojen eksikliğinin yol açtığı zihinsel problemler içinde bellek zayıflaması, dikkat eksikliği, konuşurken kelime bulma güçlüğü, duygusal hareketlenme ve sinirlilik gibi belirtileri vardır. Bu belirtiler aynı zamanda genel anlamda depresyonun ve belirli bir yaştan sonra da Alzheimer hastalığının başlangıç belirtileri olabilir. Bu nedenle östrojen eksikliği hastalık sıklığına etki eden ana neden olabilir.' diye konuştu.

Risk faktörleri

Alzheimer hastalığının gelişmesine zemin hazırlayan pek çok risk faktörü bulunduğunu belirten Prof. Dr. Tanrıdağ, 'Bunların içinde en önemlisi genetik yatkınlıktır. Genetik yatkınlığın iki önemli göstergesi vardır. Bunlar ailede Alzheimer vakalarını varlığı ve hastalığın erken yaşlarda (40-60 yaş arası) başlamasıdır. Hastalığa riski artırıcı etkenler arasında kafa travmaları, uzun süreli depresyon varlığı, kronik alkol kullanımı ve damar risk faktörleri denilen hipertansiyon, kolestrol yüksekliği ve şeker hastalığıdır. ' diye konuştu.

Beslenmeye dikkat

Hastalığı önlemek ya da ilerlemesini yavaşlatmak için beslenme önerisinde de bulunan Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ, fındık, badem, ceviz, kabak çekirdeği, sivri biber, nane, yumurta sarısı, karaciğer, süt, ıspanak, havuç, yeşil sebzeler, kayısı, domates, yeşillikler, sığır eti, balık, beyaz peynir gibi B, E, C ve A vitaminlerinden zengin besinlerin tüketilmesini tavsiye etti.

Alzheimer nedir?

Günlük yaşamsal aktivitelerde azalma ve bilişsel yeteneklerde bozulma ile karakterize nöropsikiyatrik, semptomların ve davranış değişikliklerinin eşlik ettiği bir hastalık olan Alzheimer, Demansın en sık görülen tipidir. Demans genel olarak beynin zihinsel ve davranışsal işlevlerinin bozulmasıyla ortçaya çıkan bir sonuçtur. Alzheimer eşittir Demans demek değildir. Çünkü Demans ile sonuçlanan ya da seyri sırasında Demans çıkan birçok hastalık ve neden vardır. Alzheimer hastalığı bunlardan biridir. Yani her Alzheimer hastası Demans hastasıdır ama her Demans hastası Alzheimer hastası değildir.

Alman doktor Alzheimer tarafından ilk kez bir kadın hastasında teşhis edilmiştir. Dr. Alzheimer ilk muayene sırasında bu hastada, ilerleyici zihinsel bozukluklar (hafıza, kavrama, konuşma ve yön bulma bozukluğu), işitsel halüsinasyonlar, hezeyanlar ve belirgin davranış bozuklukları saptamıştır. Daha sonra bu hastayı 1906 yılında ölene kadar yaklaşık 5 yıl boyunca izlemiştir. Hastanın ölümünden sonra yapılan otopside beyinde anormal kümeleşmeler plaklar olarak adlandırılmaktadır ve lif yumakları saptamıştır. Bugün beyindeki bu yumaklar ve plaklar Alzheimer Hastalığının beyinde oluşturduğu ana değişiklikler olarak kabul edilmektedir.