Çanakkale Gazilerine Gayrimüslimlere Ait Hastaneler de Kapılarını Açmış"

MEHMET BAYER - Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Esenkaya, Çanakkale Savaşları'nda yaralanan binlerce gazinin, o dönemde Gelibolu Yarımadası'nda kurulan seyyar hastanelerin yanı sıra İstanbul'da gayrimüslimlere ait hastanelerin de aralarında bulunduğu çok sayıda sağlık kuruluşunda tedavi gördüğünü, bazılarının ise bu süreçte şehit düştüğünü söyledi.

Esenkaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İstanbul'da o dönem toplam yatak kapasitesi 10 bin olan hastanelerde gazilere hizmet verildiğini belirtti. O yıllarda çok farklı milletlere, Müslümanlara ait olanların dışında gayrimüslim tebaaya ait hastanelerin de bulunduğuna işaret eden Esenkaya, "Bu hastaneler cepheden gönderilen tüm Çanakkale gazilerinin tamamına istisnasız kapılarını açmıştır" dedi.

Osmanlı'nın bir "cihan devleti" olduğunu vurgulayan Esenkaya, şunları kaydetti:

"Gayrimüslimler kendi imkanlarıyla tamamen serbesttir. İbadethaneleri, hastaneleri, dershaneleri, eğitim kurumları da tamamen vakıftır ve kendilerine aittir. Bunlar Osmanlı'da hiç sorun değildir. Bunu Osmanlı teşvik eder. O nedenle Musevi, Ermeni, Rum cemaatlerinin hastaneleri var. Amerikan Salibi Ahmer Fransız Hastanesi, Alman Hastanesi, Alman Salibi Ahmer Hastanesi, Ermeni Katolik Surp Agop Hastanesi, Saint Jozef Alman Hastanesi, Taksim Hafif Yaralı Amerikan Salibi Ahmer Hastanesi, Yedikule Ermeni Hastanesi, Yedikule Rum Hastanesi gibi gayrimüslim tebaaya ait hastaneler de gaziler için kapılarını açmış, gönüllü olarak hizmet vermiştir."

Ahmet Esenkaya, Harbiye Nezareti Sıhhiye Dairesinden Menzil Müfettişi Umumiliği'ne gönderilen bir yazıda, "İstanbul'da mevcut 10 bin yatak kapasiteli hastanelerin 7 bin yataklı bölümünün ordu tarafından, geri kalan 3 bin yataklı bölümün de Kızılay tarafından idare edilmesi, sevkıyat iskelelerinin Ayastefanos, Tekirdağ, Gelibolu ve Çanakkale olması kararlaştırılmıştır. Yaralılar, İstanbul'da Gülhane'ye, buradan da Kızılay tarafından kiralanacak arabalarla hastanelere sevk edilecektir. Yaralıların cepheden sevki için de Kızılay'a iki vapur verilecektir" ifadesinin bulunduğunu aktardı.

İstanbul'da, Genelkurmay Başkanlığı Genel Karargah Sahra Sıhhiye Genel Müfettişliğinin, Kızılay Genel Merkezine Çanakkale'den gelecek yaralılar için yeni hastanelerin açılması gerektiğini bildirdiğini dile getiren Esenkaya, bunun üzerine cepheden gelen yaralıların Galatasaray Mektebi Sultani'ye ve Darüşşafaka'ya yerleştirilip bakımlarına başlandığını ifade etti.

Esenkaya, Tanin gazetesinin, "Evvelki akşamdan beri mecruh gazilerimiz kafile kafile Çanakkale'den İstanbul'a geliyorlardı. Dün kahraman gazilerimizi ziyaret maksadıyla muharrirlerimizden bazıları muhtelif hastaneleri dolaştılar" haberine yer verdiğini belirtti.

Çanakkale harekat alanında, 25 Nisan-1 Temmuz 1915'te Akbaş ve Ağadere sevkıyat hastanelerinden, geri menzil ve vatan hastanelerine nisan ayında 25 bin 67 yaralı ve 207 hasta, mayısta 16 bin 298 yaralı ve bin 192 hasta, haziranda 15 bin 31 yaralı ve 959 hasta olmak üzere 56 bin 396 yaralı ve 2 bin 358 hastanın sevk edildiği bilgisini veren Esenkaya, Tasviri Efkar gazetesinde, şehitlerin cenazelerinin büyük bölümünün Edirnekapı Şehitliği'ne defnedildiğinden ve yakın bir alana ayrı bir şehitliğin yapımı ile ilgili daha sonra gerçekleşememiş bir projeden bahsedildiğine değindi.

Esenkaya, İstanbul'un Anadolu Yakası'ndaki hastanelerde şehit olanların cenazelerinin ise Karacaahmet Mezarlığı'nda defnedildiğini sözlerine ekledi.

Gazilere hizmet verilen İstanbul'daki hastaneler şöyle:

"Alemdağ Sultan Çiftliği, Beyoğlu Ağahamamı Mecruhin, Alman, Alman Salibi Ahmer, Amerikan Salib-i Ahmer Fransız, Askeri Baytar Mektebi, Ayastefenos, Bahriye Merkez, Bakırköy Gaziler, Beyoğlu Sultanisi, Beyoğlu, Beylerbeyi, Beylerbeyi Beden Terbiyesi Mektebi, Cağaloğlu, Cerrahpaşa, Çapa Mecruhin, Darülfünun (Zeynep Hanım), Darulmuallimin, Darüşşafaka, Davutpaşa, Davutpaşa Kışlası, Defterdar, Dersaadet Galata, Gurebayı Müslimin, Ermeni Katolik Surp Agop, Fenerbahçe Mevki, Feriköy Mecruhin, Gülhane Ağır Yaralı, Gülhane Tababeti Askeriye Nafizan Mektebi, Gümüşsuyu Kışlası Donanımlı Ağır Yaralı, Hadımköy, Hapishanei Umumi, Haydarpaşa Ağır Yaralı, Haydarpaşa Yeldeğirmeni, Haydarpaşa Züafa ve Mecruhin Sevk Komisyonu, Hasköy, İstanbul Mecruhin, İstanbul Sultanisi, Kabataş Mektebi İdadisi, Kadırga, Kuleli Mektebi, Maçka, Makriköy (Bakırköy) Gaziler, Jandarma Mektebi, Maltepe Küçük Zabit Endaht Mektebi, Maltepe, Maluller Yurdu Fizik Tedavi, Mektebi Harbiye, Mektebi Harbiye Mecruhin, Moda Mecruhini Guzat (Gaziler), Moda Şifa Yurdu, Mülkiyei Baytar Mektebi, Mühendis Mektebi Alisi, Numune İstihkam Taburu, Pangaltı, Saint Jozef, Alman, Sarayburnu, Selimiye Kışlası, Şehremaneti Çapa Mecruhin, Şehremaneti, Şehremaneti Mecruhin Askeri, Şehremaneti Haseki Nisa, Şehremaneti Şişli Etfal, Şehit Muhtarbey, Şişli, Kadıköy Moda, Taksim, Taksim Hafif Yaralı, Amerikan Salibi Ahmer, Tıp Fakültesi Ağır Yaralı, Taşkışla, Topçu Mektebi (Topçu Kışlası), Tuzla, Üsküdar Zeynep Kamil, Vefa, Yedikule Ermeni, Yedikule Rum, Yenibahçe Valide Sultan, Yeniköy, Yeniköy Nekahethanesi, Yıldız ve Zeytinburnu İmalatı Harbiye hastaneleri."