Türkiye'de Meteor Takipleri, Yozgat ve Kayseri'de Kurulu Takip Sisteminden Yapılıyor

SEYFİ ÇELİKKAYA

Dünya atmosferine giren gök cisimlerinin takibi, Yozgat merkezli kurulan meteor takip sistemi aracılığıyla izleniyor. Yozgat Bozok Üniversitesi Merkez Yerleşkesi, Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu ve Erciyes Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi olmak üzere 3 farklı noktaya takip sistemi kuruldu. Takip sistemi ile yürütülen çalışmaların, ileriye yönelik yeni çalışmalar için önemli bir başlangıç ve altyapı oluşturma potansiyeline sahip olduğu kaydedildi.

Dünyanın farklı ülkelerinde 20 merkezde kurulu takip sistemlerine bağlı 400 kamera ile takip edilen dünya atmosferine giren gök cisimlerin tespitine yönelik Türkiye'de kurulu tek takip sistemi Yozgat merkezli 3 bölgede tesisi edildi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ozan Ünsalan, Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Taha Niyazi Karaca, Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Böyükata ve Fizik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Recep Şahingöz bir araya gelip, çalışmaları değerlendirdi.

Yozgat merkezli, Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Erciyes Üniversitesi ve Yozgat Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu binalarında kurulan sistem internet altyapısı üzerinden işletiliyor. Kameraların mercekleri yenilenerek daha nitelikli çalıştırılması yönünde gözden geçirmeler de araştırmacılar tarafından yapılıyor. Kurulan sistemle meteorlar atmosferik girişlerinden itibaren birbirlerinden 150 kilometrelik mesafe içinde kalacak şekilde, yaklaşık olarak eşkenar üçgen şeklinde bir ağ içinde yer alan üç istasyondan karşılaştırmalı olarak takip edilip giriş hızları, yörüngeleri ve Kepler yörünge elemanları, 'üçgenleme yöntemiyle' hassas bir şekilde tespit edilebildiği aktarıldı. Bilinen büyük meteor yağmurlarına ek olarak minör (küçük) meteor yağmurlarının tespiti ve yeni keşifler de yapılabildiği, Yozgat Çandır ilçesinin odak notada kaldığı bu üç istasyonun, birbirlerine göre maksimum 150 kilometrelik mesafelerde kurulduğu belirtildi.

"TAKİP SİSTEMİ DÜNYADA 20 İSTASYONDA GERÇEKLEŞTİRİLİYOR"

Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Taha Niyazi Karaca, yapılan değerlendirmelerin ardından yaptığı açıklamada şöyle konuştu.

"Amerika'da NASA-Setı Enstitüsünden Dr. Peter Jennıskens tarafından başlatılan bir proje ve projenin ayağı Türkiye'ye Yozgat'a kadar ulaştı. Yozgat Bozok Üniversitesi merkez olmak üzere NASA'da yapılan bu meteor takip sistemine bir katkı sağlamaktadır. Gördüğümüz kadarıyla bu takip sistemi dünyada 20 istasyonda gerçekleştiriliyor. Türkiye'de tek istasyon var, bu tek istasyonların bulunduğu merkezlerden bir tanesi Bozok Üniversitesi. Bozok Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu ve Ege Üniversitesi iş birliği ile gerçekleştiriliyor bu meteor takip sistemi. Üçlü gözleme sistemi kullanılıyor, takip sisteminde. Dolayısıyla Türkiye'den gökcisimlerin hareketlerini, yörüngelerin takip edilmesi ve NASA'ya aktarılması bu sistem üzerinden gerçekleştiriliyor. Bunun önemli bir katkı olduğunu düşünüyorum, uzay çalışmaları açısından. Bu çalışmaların geliştirilerek hem de çeşitlenerek devam etmesini arzu etmekteyim bu projelerin."

"HENÜZ KEŞFEDİLEMEYEN METEOR YAĞMURUNU DA KEŞFETMİŞ OLUYORUZ"

Projenin yürütücülüğünü yapan Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ozan Ünsalan da meteor sistemlerini iki seneden fazla bir süredir Yozgat Bozok Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Kayseri Erciyes Üniversitesi iş birliğiyle yürüttüklerini söyledi. Ünsalan, sistemi Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi'nde kurduklarını kaydederek, şunları anlattı:

"Buradaki amacımız birçok meteor yağmurlarının keşfini yapabilmek, aynı zamanda bildiğimiz ya da bilemediğimiz daha doğrusu birçok yeni meteor yağmurları keşfedebilmek. Dolayısıyla bu atmosfere giren meteorları gözlemlerini düzgün bir şekilde yapabilmek ve aynı zamanda da bilimsel olarak baktığımızda dünyayı savunma gezegeni savunma anlamında da birçok veriye katkıda bulunmak. Meteor yağmurlarında belirli dönemlerde bildiğimiz büyük meteor yağmurları var ve bunların majör meteor yağmurları diyoruz isimleri bilinen. Bunların dışında da ismini bilmediğimiz henüz daha keşfi yapılmamış olan birçok meteor yağmuru da söz konusu. Bunlara da mineor meteor yağmurları diyoruz. Göreceli olarak küçük, minik meteor yağmuru diyebiliriz.  Burada bunların da keşfinin yapılması mümkün. Bu anlamda baktığımızda özellikle burada mesela bir meteor yağmurlarından bilinmeyen, daha doğrusu varlığı bilinip de henüz keşfedilemeyen meteor yağmurunu da keşfetmiş oluyoruz."

"NASA'NIN UZAK SUNUCULARINA GÖNDERİLİYOR"

Ünsalan, Yozgat Bozok Üniversitesi'nde 6 kameranın bulunduğunu, diğer iki istasyonda ise 5'er kameranın yer aldığını vurgulayarak, "Bunları da zaman içerisinde artırıyoruz. Bu veriler, elde edilen bütün bu gözlemler her gece düzenli olarak yapılıyor. Bu veriler anlık olarak, gözlemin hemen sonrasında işlenerek NASA'nın uzak sunucularına gönderiliyor. Burada tamamen otomatik olarak birtakım yazılımlarla işleniyor ve yörüngede ortaya çıkarmış oluyor, yörünge elemanları. Türkiye'de 3 yerde var şu anda. Bir tanesi Yozgat Bozok Üniversitesi merkezde, kampüste Fen Edebiyat Fakültesinde, diğeri Akdağmadeni Meslek Yüksekokulunda, bir diğeri de Kayseri Erciyes Üniversitesi Uzay Bilimlerinde bulunuyor" diye konuştu.

"METEORLARIN TAKİBİNİN BÜTÜN NOKTALARDAN İZLENMESİ HENÜZ MÜMKÜN DEĞİL"

Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Böyükata ise, açıklamasında şu bilgileri verdi:

"Türkiye için şu anda aktif olan tek sistem. Üç istasyondan oluşuyor. Bunun bir tanesi Erciyes Üniversitesi kampüsünde, bir diğeri Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinde, bir diğeri de Akdağmadeni'nde olmak üzere, odağında da Çandır ilçemizin bulunduğu bir sistem. Meteor takip sistemlerinin evrensel bilime katkısının önemli olduğunu o alanda çalışanlar tarafından bilinir. Ancak gezegenimize gelen meteorların takibinin bütün noktalardan izlenmesi henüz mümkün değil. Buna rağmen karanlık olan bölgelerde bu sistemlerle yapılan takiplerin veri olarak toplanması ileride belki genelleştirecek yeni bir kuralın prensibin ortaya çıkmasında katkı verebilir. Bizim üniversitemiz açısından baktığımızda yaptığımız çalışmanın burası için önemli bir başlangıç olduğuna inanıyorum."