Bulgaristan'ın "Engelli" Seçim Uygulamaları

EDİRNE/ Bulgaristan'da dün gerçekleşen parlamento seçimleri için Türkiye'de oyunu kullanan seçmenler, Bulgar hükümetinin sandık kısıtlaması ve Merkez Seçim Kurulunun Kiril alfabesiyle dilekçe doldurması şartı getirmesi nedeniyle saatlerce kuyrukta bekledi, çok sayıda vatandaş oy kullanmadı.

Türkiye'de yaşayan Bulgaristan vatandaşları, Tekirdağ'da 6, İzmir'de 5, İstanbul'da 7, Ankara'da 2, Kocaeli'de 2, Edirne'de 1, Yalova'da 1, Lüleburgaz'da 1, Kırklareli'de 1, Bursa'da 8 olmak üzere kurulan toplam 35 sandığa oy işlemleri için gitti.

Ancak Bulgaristan hükümetinin geçen sene 140 olan sandık sayısını 35'e indirmesi ve Merkez Seçim Kurulunun, AB dışındaki ülkelerde oy vereceklerin sandık başında Kiril alfabesiyle dilekçe doldurması şartı getirmesi nedeniyle Bulgaristan vatandaşı seçmenler zorluk yaşadı. Gün boyu uzun kuyruklarda bekleyenlerin yanı sıra İstanbul ve Kocaeli'de oy kullanamayanlar oldu.

Uygulamaların "oy kullanmalarını engelleme" amacıyla yapıldığını ifade eden seçmenler, Bulgaristan hükümetini anti demokratik tavır sergilemekle suçlarken, Balkan dernekleri temsilcileri de sandık görevlilerinin tarafsız olmadığı ve seçmene kaba davranışlar sergilediği yönünde eleştirilerde bulundu.

Sandıklar kapandığında merkezlerde bulunan seçmenlerin bir saat daha oy kullanma hakkına sahip olmalarına rağmen kabul edilmemeleri, Bulgaristan vatandaşlarının tepkisine yol açtı.

Irkçı gruplardan sınırda seçim provokasyonu

Türk seçmenlerin oy kullanmalarını zorlaştıracak kararların dışında ilk karşıt eylemler Bulgaristan sınırında aşırı gruplar tarafından başlatıldı.

Seçimlere günler kala Kapıkule Sınır Kapısı'nın karşısındaki Kapitan Andrevvo Sınır Kapısı'nda, "Türk seçmeni istemiyoruz." sloganıyla yol kapatma eylemlerine başlayan Bulgar milliyetçilerinin engellemeleri nedeniyle Türk seçmeni Bulgaristan'a taşıyan otobüsler güvenlik gerekçesiyle komşu ülkeye geçemedi. 1989 yılındaki Bulgaristan Göçü'nü hatırlatan manzarada, demokratik hakkını kullanmak üzere Bulgar sınırını ellerinde bavulları ve eşyalarıyla yaya olarak geçen birçok Türk seçmene, sınır kapısı çıkışında bekleyen aşırı milliyetçi ve ırkçı grup, sözlü taciz ve fiziki engelleme girişimlerinde bulundu.

Bulgaristan yönetimi, aşırı grupların eylemlerini takip eden 2 Türk gazeteciyi de sınır dışı etti. Eylemler, Türk Dışişleri Bakanlığının girişimleri neticesinde, seçime bir gün kala aşırı milliyetçi gruba güvenlik güçlerinin müdahalesiyle sonlandı.

Seçime günler kala Kiril alfabesiyle dilekçe şartı

Türkiye'de geçen sene 140 adet açılan seçim sandıklarının, Bulgar hükümeti tarafından bu yıl 35'e indirilmesi de oy merkezlerinde yoğunluğun ve uzun kuyruklarının oluşmasına neden oldu.

Bu uygulamanın yanı sıra Bulgaristan Merkez Seçim Kurulu'nun, seçime günler kala AB dışındaki ülkelerde oy vereceklerin sandık başında Kiril alfabesiyle dilekçe doldurması şartı getirmesi, yaşlıların da yoğunluklu olduğu seçmenin oy kullanırken saatlerce kuyrukta beklemesini gerektirdi.

İstanbul ve Kocaeli'de oy kullanmaya giden Bulgaristan vatandaşlarının bir kısmı, sabah saatlerinde gittiği ve akşama kadar bekledikleri okullarda, yetersiz sandıklar nedeniyle oy kullanamadı.

Oy kullanamayan ya da yoğunluk nedeniyle uzun süre beklemek zorunda kalan vatandaşlar duruma tepki gösterdi.

"Çok sayıda vatandaş, oy kullanmadan geri döndü"

Bulgaristan'daki parlamento seçimlerine katılan Dost Birliği Koalisyonu İstanbul Seçim Koordinatörü Nazife Ahmedova, AA muhabirine yaptığı açıklamada, başta İstanbul olmak üzere, İzmir ve Bursa gibi birçok şehirde seçmenlerin oy kullanamadığını söyledi.

Ahmedova, sandıklar kapandığında içeride olan seçmenlerin bir saat daha oy kullanma hakları olmasına rağmen Bulgar sandık yetkililerinin bu uygulamayı yerine getirmediğini ve oy kullanma hakkını ihlal ettiğini belirerek, şöyle devam etti:

" Avcılar'da yaklaşık 250 kişi içeride kalmasına rağmen, sandık yetkilileri yasa dışı bir uygulama ile vatandaşlara oy kullandırmadı. Sultangazi, Güneşli gibi yerlerde de seçmenler oy kullanmadan geri döndü. Gün boyunca dilekçe doldurmalar, işleri yavaşlatmalar gibi uygulamalarla seçmenlere yeterince zorluk çıkarıldı. Çok sayıda vatandaş, oy kullanmadan geri döndü."

Dost Partisi Avcılar Temsilcisi ve İBB Meclis Üyesi Mehmet Özgür de Avcılar'da 20 bin seçmen bulunduğunu ancak sadece 1 sandık kurulduğunu dile getirdi.

Sandık sayısının çok az olduğunu vurgulayan Özgür, "Bir de yavaşlatmak için cuma günü aldıkları bir karar var, 'deklarasya' denen taahhütname evrakını mecburi tuttular. Vatandaşlar hem onu doldurmaları hem de tek sandıkta oy kullanmaları gerektiği için iş ağırlaştırıldı. Sabah 07.00'de sandıklar açılmasına rağmen, Avcılar'daki sandığımızda E-5'e kadar sıralar olmasına rağmen, 20 bin seçmenden ancak bin 800'ü oy kullanabildi." diye konuştu.

Kocaeli'deki sandıklara, Sakarya, Bilecik gibi çevre illerden gelen vatandaşlar, sandık kurulu önünde dilekçe yazma uygulaması nedeniyle uzun süre kuyrukta beklemek zorunda kaldı.

Gebze Kroman Çelik İlköğretim Okulunda erken saatlerden beri sıra beklenmesine rağmen, yaklaşık 100 çifte vatandaş, oyunu kullanamadı. Sandık başkanı, saat 20.00'ye geldiğinde sadece 25 kişinin oy kullanmasına müsaade edeceğini söyledi. Vatandaşlar karara tepki gösterse de sandık heyeti kararında ısrarcı oldu.

"Bulgaristan'dan gelen memurlar işi yavaşlattı"

Balkan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği (Bal-Türk) Genel Başkanı Bayram Çolakoğlu, bu durumun 250 bin kişinin daha da az oy kullanması ve Bulgaristan seçmenleri arasında ayrım yapıldığı anlamına geldiğini belirterek, yapılanın demokratik bir tavır olmadığını kaydetti.

DOST Partisi Kocaeli Teşkilat Başkanı Günay Uzun, Gebze'de saat 20.00'de kapılar kapandıktan sonra o an sırada bekleyenlerin saat 21.00'e kadar oylarını kullanabileceklerini ancak sırada bekleyenlerden sadece 25'inin oy kullanmasına müsaade edildiğini bildirdi.

Gebze Balkan Türkleri Derneği Başkanı Beyhan Dönmez ise Gebze'de önceki seçimlerde bin 800- 2 bin oy kullanılıyorken bugün bu sayının 900'de kaldığını anımsatarak, bunun Bulgaristan'dan gelen memurların işi yavaşlatması nedeniyle meydana geldiğini dile getirdi.

Yaşlı kadın saatlerce kuyruk bekledi

Gebze'de oy kullanan vatandaşlardan Ertem Rafet Enver, oy haklarını kullanmak istediklerini ancak sandık başında dilekçe doldurulması zorunluluğu nedeniyle işlemlerin çok yavaş ilerlediğini dile getirdi.

Saat 20.00'de kendilerine oy kullanamayacakları söylenerek kapı ve sandığın kapatıldığını dile getiren Enver, eşi, annesi ve babasıyla oylarını kullanamadıkları belirtti.

Vatandaşlardan 65 yaşındaki Behiye Işık ise yaşlı olmasına rağmen oy kullanmak için uzun süredir ayakta kuyruk beklediğini belirterek, "65 yaşında bir kadınım, kaç saattir ayakta bekliyorum. Yetmedi mi zamanında çektiklerimiz? Çocuklarımız, kendimiz az mı çile çektik? Yaşlılarımız Bulgar adıyla vefat etti." diye konuştu.

Seçim sandık sayısının 35'e indirilmesi ve oy kullanma işlemlerine az bir süre kala Kiril alfabesiyle beyanname doldurma zorunluluğu getirilmesi Ankara, Bursa gibi büyükşehirlerde de zorlukların yaşanmasına neden oldu.

Sabahın erken saatlerinde seçim merkezlerine giden Bulgaristan vatandaşları, önceden doldurulan dilekçelerin kabul edilmeyip yeniden yazdırılması ve yetersiz sandık sayısından ötürü oy işlemleri için saatlerce sırada bekledi.

Bursa'da, Balkan Göçmenleri Kültür ve Dayanışma Derneği (Bal-Göç) Genel Başkanı Prof. Dr. Yüksel Özkan, sandık görevlilerinin gergin olduğunu kaydetti.

Bazı partilerin ve özellikle belli amaçla gönderilen insanların sandık başında seçmenlere yönelik davranışlarına tepki gösteren Özkan, "Sandık görevlisi değil sanki bodyguardlar. Çok üzücü, bu tür ayrımcı politikaları tasvip etmiyoruz. İnsanları provokasyona davet ediyorlar aldıkları kararlarla. Herkesin bir sabrı var, hepimiz insanız, kimse Mars'tan gelmedi. Özellikle işleyişi yavaşlatıyorlar." diye konuştu.

"Seçmenlerin ancak 3'te 1'i oy kullanabildi"

Dilekçelerin Kiril alfabesiyle doldurulmasına itirazları olmadığını aktaran Özkan, şöyle konuştu:

"Dün sabah aniden dilekçelerin sandıkların bulunduğu odalarda doldurulması kararını aldılar. Bu kabul edilecek bir şey değil. Kiril'i bilen var, bilmeyen var. Biz bu konuda lojistik destek verirken propaganda yapmıyoruz. Bu kararın ne amaçla alındığını hepimiz biliyoruz. Bursa'da 42 sandığı 8'e düşürdüler. 3 milyonluk şehir, haliyle insanlar otobüslerle Bulgaristan'a gitti. Sonra da 'Bunu kim organize ediyor' diye bize tepki gösterdiler. Yüzlerce kilometre uzağa ata topraklarına 12 saat yol giden bu insanlar, hudutlarda partilerin paralı askerleri tarafından eziyet görüyor. Avrupa değerlerine sahip Bulgaristan'da herkes gözünü kapatıyor, kulağını tıkıyor. Tüm seçmenlerimize sağduyu çağrısında bulunuyoruz. Gerektiği zaman tepkimizi koyacağız."

Özkan, ülkelerindeki genel seçimler için oy kullanmak isteyen Bursa'da yaşayan Bulgaristan vatandaşlarına, Bulgar yetkililerinin ciddi zorluk çıkardığını belirterek, "Tahminimize göre sandık başına giden seçmenlerin ancak 3'te 1'i oy kullanabildi." dedi.

"Dost Partisi'ne oy gitmemesi için büyük zorluklar çıkarıldı"

Ege Balkan Türkleri Federasyonu Genel Başkanı Hüseyin Kocaman da Bulgaristan seçimleri için İzmir genelinde katılımın çok iyi olduğunu ama Türkiye genelinde 35 sandığın kurulması kararının seçimleri olumsuz etkilediğini vurguladı.

Sandık sayısının azlığının büyük bir izdihama neden olduğunu belirten Kocaman, şöyle devam etti:

"Oy kullanmak için gelen kardeşlerimizin 4 kişisinden 2 kişisi geriye döndü. Yığılmalar oldu. Sandık görevlileri akşam çıkan bir kanuna uyarak herkesin oy kullanmak için gerekli dilekçeyi kendisinin doldurması zorunluluğu çıktı. Yaşlılar ve gençler, Kiril alfabesini bilmiyorlar. Bu da büyük bir aksaklığa neden oldu. Yığılmalar oldu. Dost Partisi'ne oy gitmemesi için büyük zorluklar çıkarıldı. Bulgaristan devleti demokratik bir seçim olmasını istiyorsa eskiden 120 sandık açılırken, en az bu kadar sandık açılması lazım. Antidemokratik bir seçim oldu."

Kocaman, İzmir'de eskiden 12 sandık kurulurken şimdi 5 sandık kurulduğunu, bazı seçmenlerin oy kullanamadığını, Bulgaristan vatandaşlarının oy kullanmak için Manisa'ya bile gittiğini, bunun zaman kaybettirdiğinin altını çizdi.

5 siyasi parti barajı geçti

Öte yandan seçim sonrasında kesin olmayan sonuçlara göre 5 siyasi güç, yüzde 4 barajını aşarak parlamentoya girdi.

Merkez Seçim Komisyonu sabah saatlerinde oyların yüzde 95'inin sayıldığını açıkladı. Katılım oranının yüzde 51 olarak gerçekleştiği seçimin resmi olmayan sonuçlarına göre, eski Başbakan Boyko Borisov'un liderliğindeki merkez sağ Bulgaristan'ın Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar (GERB) Partisi oyların yüzde 32,55'ini aldı.

Eski Komünist Partinin devamındaki Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) yüzde 27,02 oy oranı ile ülkenin ikinci büyük siyasi gücü oldu.

Irkçı ve aşırı milliyetçi partileri bir çatı altında toplayan Birleşik Vatanseverler ise yüzde 9,12 oy oranıyla üçüncü sırada yer aldı.

Üyelerinin çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) de yüzde 8,94 oyla parlamentodaki yerini korudu.

Petrol ve ilaç sektöründe faaliyet gösteren iş adamı Veselin Mareşki'nin Volya (İrade) Partisi de yüzde 4,16 oy alarak parlamentoda temsil hakkı elde etti.

Kesin olmayan sonuçlara göre, ülkenin 240 üyeli parlamentosunda GERB 96, BSP 79, Birleşik Vatanseverler 27, HÖH 26 ve Volya 12 sandalyeye sahip olacak.

Bulgaristan'da Türk ve Müslümanların oylarına talip olan Sorumluluk, Özgürlük ve Hoşgörü için Demokratlar (DOST) Partisinin Hürriyet ve Şeref Halk Partisi (HŞHP) ile kurduğu DOST Birliği ise parlamento dışında kaldı. Birlik oyların yüzde 2,95'ini aldı.