Analiz - Suriye İçin "Siyasi Geçiş" Gündemi

Uluslararası Suriye Destek Grubu New York'ta Suriye'deki son durumu görüşmek üzere bugün toplanıyor. Rusya, geniş bir terör örgütü listesini masaya koyarak muhalefet cephesini bölme ve Esed rejimiyle masaya zayıf bir rakip oturtmanın peşinde. Rus ekseninin karşısındaki ülkeler ise Esed'in iktidarı bırakacağı takvime bağlanmış bir yol haritasının tek gerçekçi formül olduğunu vurguluyor.

ABD'nin New York kentinde bir araya gelecek grubun görüşmeleri, Avusturya'nın başkenti Viyana'da yapılan toplantıların devamı niteliğinde.

30 Ekim'deki ilk Suriye toplantısına Çin, Mısır, Fransa, Almanya, İran, Irak, İtalya, Ürdün, Lübnan, Oman, Katar, Rusya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere, ABD ve Türkiye olmak üzere 17 ülkenin dışişleri bakanları katılmıştı.

Toplantıların 14 Kasım'da yapılan ikincisine ise 17 ülkeye Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) ve Arap Birliği de eklenerek, "Uluslararası Suriye Destek Grubu" oluşturulmuştu. Bu görüşmelerde Suriyelilerin önderliğinde 6 ay içinde geçiş süreci, taraflar arasında müzakerelerin başlaması ve ateşkes sağlanması, yeni bir anayasa yapılması, 18 ay içinde adil bir seçim düzenlenmesi ve BM denetiminde terör örgütü-muhalif ayrımı yapılması için çalışılması konularında anlaşmaya varılmıştı. Rusya'nın ısrarı nedeniyle bu konuda ön çalışma yapma görevi Ürdün'e verimişti. Amman yönetiminin çalışmasının New York'ta tartışılması bekleniyor.

Rusya ve Beşşar Esed yönetiminin "muhatap alabileceğimiz birleşik bir muhalefet yok" söylemi, Suriyeli muhaliflerin 9-10 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ta bir araya gelerek, geniş tabanlı bir çalışma yapmalarıyla boşa çıkmıştı. Muhalifler Riyad'da, Cenevre mutabakatı gereğince, tarafların karşılıklı rızasına dayalı biçimde oluşturulacak tam yetkili geçiş hükümetinde ve Suriye'nin geleceğinde Esed'in yer almaması şartıyla rejim ile müzakereye oturabilecekleri kararını almıştı.

Rusya'dan ısrarcı, ABD'den muğlak ifadeler

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, geçen salı Moskova'da Rus mevkidaşı Sergey Lavrov'u ziyareti sonrasında, "Bugün Esed'le ilgili hemen ne yapabileceğimizi değil, siyasi süreci öncelikli olarak görüştük" ifadesini kullanmıştı. Esed'i Suriye'nin geleceğinde görmenin imkansız olduğu sık sık yinelemesine karşın, Kerry, Moskova ziyaretinde New York gündemin Esed'in geleceği olmayacağının sinyalini vermişti. Ayrıca "Politika olarak Rusya'yı izole etmek gibi bir yaklaşımımız yok" diyen Kerry, Rusya ile Suriye konusundaki irtibatı canlı tutmak ve Rusya'yı süreç içinde tutmak istediklerini de ortaya koymuştu.

Görüşme sonrasında Lavrov da Suriye'deki terör örgütleri listesinin belirlenmesi ve rejimle müzakereleri yürütecek muhalif heyetin oluşturulması konularında işbirliğine devam etme kararı aldıklarını ifade etmişti.

New York görüşmeleri başlarken Rusya'nın "Esed'in geleceğini tartışmama" politikasında ısrarı sürüyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dünkü yıllık basın toplantısında, dış güçlerin bu konuda söz sahibi olamayacağını sert ifadelerle savundu.

Suriye görüşmelerini "Esedsiz siyasi geçiş" gündeminden uzaklaştırmaya gayret eden Rusya, şu ana kadar yalnızca "basit bir anayasa reformu ve Esed'li seçimlere gidilmesi" formüllerini öne sürdü.

Muhalif gruplardan ve diplomatik görüşmelere katılan kaynaklardan alınan bilgiye göre, Kremlin, görüşme gündeminin Esed konusundan uzaklaştırılıp muhaliflerin durumuna odaklanması için yoğun çaba içinde. Riyad'da muhaliflerin geniş bir tabanda bir araya gelmesinden rahatsız olan Rusya, Esed ile müzakereleri yapacak muhalefet heyetini belirleyecek komisyonun mevcut yapısına itiraz ediyor. Zira, Riyad toplantısında Ekim ayından bu yana Rusya ile ilişkileri güçlenen terör örgütü PKK'nın Suriye uzantısı PYD dışlanmıştı. Esed rejimine yakınlığı bilinen sözde muhalif isimler de beklediklerini bulamamıştı. Moskova yönetiminin bu rahatsızlığını gidermek için BM kanalıyla bazı girişimlerde bulunduğu biliniyor.

Rusya, rejimle masaya oturacak muhalefetin olabildiğince zayıf olması amacıyla en fazla çabayı terör örgütleri listesinin oluşturulmasına harcıyor. Kremlin yönetimi, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarıyla terör örgütü olarak kabul edilen DAEŞ ve Nusra Cephesi dışında, rejime karşı savaşan başta Ahraruş Şam olmak üzere çok sayıda silahlı muhalif örgütü aynı kapsama aldırmak istiyor. ABD'nin Ahraruş Şam'a gibi gruplara sıcak bakmamasından yararlanmaya çalışan Rusya, BMGK'da yeni örgütler hakkında da karar çıkartılması halinde muhalefet cephesine verilen uluslararası desteğin büyük ölçüde kesileceğini hesap ediyor.

Suriye'de hem terör örgütü DAEŞ hem rejim ordusuna karşı mücadele veren ılımlı muhalif gruplar şöyle:

Halep'te Ahraru'ş Şam, Şam Cephesi, Nuriddin el Zenki Hareketi, Mücahiddin Ordusu ve ÖSO'ya bağlı Birinci Alay, Sultan Murat Tugayı, Fatih Sultan Mehmet Birliği, Ahrarı Şam Tugayı, 16. Tümen, 101. Tümen, Sukur el Cebel, Liva el Hürriye, Ceyşül Suvar, Festekim ve Liva el-Mutasim bulunuyor.

İdlib'te Ecnad'us Şam, Ceyş'ül Sünne, başkentin kuzeyindeki Kalamun'da İslam Ordusu, Ahraru'ş Şam ve Feylek grupları, güneyinde de Güney Cephesi yer alıyor.

Rusya şimdiye kadar Suriye'de terörle mücadele bahanesiyle düzenlediği hava saldırılarında ÖSO'ya bağlı Sukur el Cebel, Cebhetu'ş Şam, 13. Tümen, Ortanca Birlik, Şam Kolordusu ve Nureddin Zengi gruplarını vurdu. Bu gruplar da Rusya'nın "terörist" kategorisinde yer alıyor.

Gerçekçi ve uygulanabilir formül vurgusu

30 Ekim'deki birinci Viyana görüşmelerinden çıkan kararlar arasında BM'nin Suriye'de savaşan taraflar arasında ateşkes sağlamanın yollarını araması da yer almıştı.

Ancak muhalifler, ateşkes ilan etmek için kendilerine siyasi perspektif veren gerekçeler sunulmasını bekliyorlar. Esed'in iktidardan hemen ya da şimdiden belirlenmiş bir tarihte ayrılacağının taahhüt altına alınmasını isteyen muhalifler, Rusya'nın ucu açık ve Esed'in inisiyatifine bırakılmış formüllerine ikna olmayacakları mesajını veriyor.

14 Aralık'ta Paris'te bir araya gelen Almanya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, ABD, Ürdün, İtalya, Katar, İngiltere ve Türkiye'nin temsilcileri de toplantıda ateşkesin sağlanması ve siyasi görüşmelerin başlaması çağrısı yapmıştı. Bu ülkeler, Riyad toplantısının muhalefetin birliği açısından önemli olduğunu, bütünleşme yönünde yapıcı bir buluşma olduğunu ve buradan çıkan iradeye saygı gösterilmesi gerektiği üzerinde duruyor.

İngiltere ve Fransa yönetimleri de Esed'in Suriye'nin geleceğinde yeri olmadığının altını çizen açıklamalar yapmaya devam ederken, diplomatik kaynaklar uzlaşma için "gerçekçi formül" vurgusu yapıyor. Türkiye, Katar ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin, gerek siyasi grupların gerek sahada rejimle çatışmaya devam edenlerin ikna edilebilmesi gerektiğine dikkat çektiğini bildiren diplomatik kaynaklar, olabildiğince gerçekçi, uygulamaya geçirilebilir ve tabandan destek alacak formüllere yoğunlaşılmasının önemine işaret ediyor. Kaynaklar, bu çerçevede, muhaliflerin ülkede yüzbinlerce vatandaşın ölümünden sorumlu tutulan Esed'in yönetimden uzaklaşacağını görmeden herhangi bir uzlaşmaya yanaşmalarının beklenemeyeceğini ifade ediyor.