BÜTÇE MARATONUNDA ÖNE ÇIKANLAR: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 3 yılda "Sıfır Atık" sistemlerinin...

AYŞE ŞENSOY BOZTEPE/ZEHRA AYDIN TURAPOĞLU - Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca, ülke genelinde 2023 yılına kadar Sıfır Atık Sistemi'nin kurulumu tamamlanacak.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda 2020 bütçesi üzerindeki görüşmeler tamamlandı. Komisyonda yapılan sunumlarla Bakanlığın 2019'daki çalışmaları ve yeni dönem hedefleri aktarıldı.

Bakanlık tarafından bugüne kadar deprem, fırtına, sel, taşkın ve heyelan gibi doğal afetler ile çevre kirliliği, iklim değişikliği ve şehircilik konularında birçok yeni önlem ve uygulama hayata geçirildi. Bu kapsamda, Çevre ve Şehirciliğin Geleceği İstişare Toplantısı, Kentsel Dönüşüm Eylem Planı, Mekansal Strateji Planı ve İklim Değişikliği Eylem Planı gibi çevre ve şehirlerin geleceğine ilişkin süreçler başlatıldı.

Tapudaki yeniliklerle farklı yerlerde bulunan tarafların tapu devrini kolaylıkla yapabilmesi sağlandı. Tapulardaki hisse hatalarına son verildi. Vatandaşların fotoğrafları alınmadan tapuda işlem yapabilmeleri sağlanarak, işlem süresi hızlandırıldı. Tapuda hatalı blok ve bağımsız bölüm numaralarının kolayca düzeltilmesinin önü açıldı.

Arazi ve arsa düzenlemesinde Düzenleme Ortaklık Payı oranı (DOP) yüzde 45'e çıkarıldı. Payın alınamadığı durumlarda eşitlik ilkesi gözetilerek, DOP miktarının bedele dönüştürülmesi sağlandı. Vatandaşların rızası doğrultusunda, hisseli parsellerdeki mülkiyet sorunları, müstakil parsele dönüştürülerek çözüldü. Vatandaşların daha kolay seracılık yapabilmesinin önü açıldı.

Bakanlık, tehlike arz eden metruk yapıların ortadan kaldırılmasını sağladı. Mülkiyeti sorunlu alanlar çözüme kavuşturuldu. Tarım arazilerinin amacı dışında kullanılmaması ve atıl bırakılmaması için gerekli düzenlemeler hayata geçirildi.

2B alanlarında hakkından yararlanamayan vatandaşların mağduriyetleri giderildi.

Kentsel dönüşümde tek taraflı fesih dönemi başladı

Kentsel dönüşümde artık müteahhidin üçüncü kişilere borcundan dolayı vatandaşların taşınmaz mülklerine haciz ve tedbir uygulanmaması sağlandı. Projelerin yarım kalmaması için tek taraflı fesih dönemi başladı. İstanbul Kartal ve Kağıthane örneklerinde olduğu gibi kendiliğinden çöken veya afetler sebebiyle ağır hasar gören riskli yapıların bulunduğu alanlarda dönüşüm uygulamalarını Bakanlığın resen yapması sağlandı.

Çevre Kanunu'nda yapılan değişiklikle, plastik poşetlerin ücretli temin edilmesi yönünde düzenleme yapıldı. Sıfır Atık Projesi kapsamında başta yönetmeliğin yayınlanması olmak üzere deniz çöplerinin temizlenmesine ilişkin düzenlemeler hayata geçirildi.

2012'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla kentsel dönüşüm seferberliği başlatıldı. Bu kapsamda, 53 ilde ilan edilen 240 riskli alanda başlayan çalışmalar sürüyor. 48 ilde yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere yaklaşık 46 bin hektar Rezerv Yapı Alanları belirlendi. Ülke genelinde 1 milyon 330 bin konut dönüştürüldü, 5 milyondan fazla vatandaşın can ve mal güvenliği sağlandı.

Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında bugüne kadar yaklaşık 13 milyar lira kaynak kullanıldı. Kentsel Dönüşüm Strateji Belgeleri'ni hazırlamaları ve acil dönüşmesi gereken alanları belirlemeleri için 81 valiliğe genelge gönderildi.

Bakanlık, acilen dönüştürülmesi gereken 1,5 milyon konutun en fazla 5 yılda dönüştürülmesi gerektiğini belirledi. Bu kapsamda 12 Eylül 2019'da 8 maddelik Kentsel Dönüşüm Eylem Planı açıklandı.

Bu yıl iki ayrı indirim kampanyası yapıldı

Meydanların yeniden tarihi kimliklerine kavuşturulması amacıyla, Ankara Hergelen Meydanı, Konya Mevlana Meydanı, Niğde Kaleiçi, Erzurum Hacı Cuma, Kastamonu Nasrullah Cami ve çevresi, Afyon Mısri ve İmaret Cami ile çevresi, Kayseri Kaleiçi'nde proje başlatıldı. Diyarbakır, Sivas, Tokat, Amasya ve Giresun'da çalışmalar sürüyor.

İstanbul'un farklı yerlerindeki sanayilerin Arnavutköy'e, Konya Eski Sanayi ve Karatay Sanayisi'nin şehir dışına taşınması için harekete geçildi. Ülkenin tamamında yeni modern sanayi alanları üretilmeye başlandı.

Bakanlık, Diyarbakır, Mardin, Şırnak ve Hakkari'de planlama, uygulama, altyapı ve üstyapı çalışmaları kapsamında 25 bin 115 konut, 21 okul, 16 cami, 12 taziyeevi, 15 park ve bin 670 kilometre altyapı hizmetinin yapımı, yöresel mimari değerleri öne alan tasarımlarla tamamladı. Hak sahibi ailelere konut ve iş yerlerinin anahtar teslimleri yapıldı. Teslimlere devam ediliyor.

TOKİ ile 2003-2019 yıllarında yaklaşık 160 milyar lira yatırımla 853 bin konut üretildi. 2019 yılı için kentsel dönüşüm ve sosyal konutlar dahil olmak üzere tüm projelere yaklaşık 16 milyarlık yatırım yapıldı. Bu yılın 10 ayında toplam 31 bin yeni konutun satışı gerçekleştirildi, 42 bin 161 konut vatandaşlara teslim edildi.

TOKİ'den aldığı konutun borcunu erken kapatıp tapusunu almak isteyen vatandaşlar için bu yıl iki ayrı indirim kampanyası düzenlendi. 2 bin 14 şehit ailesi ile görev mağduru vatandaşlara 243 milyon liralık faizsiz konut kredisi kullandırıldı. Bu rakam ekim itibarıyla toplamda 24 bin 537 aileye olmak üzere 1 milyar 212 milyon liraya ulaştı.

264 yapı denetim kuruluşunun belgesi iptal edildi

Bakanlık tarafından, 2003'ten bugüne kadar 16 yılda, yapım, proje, onarım, güçlendirme, zemin etüdü gibi işler kapsamında 14 milyar lira tutarında kamu binası projesi yürütüldü, 4 bin 933 iş bitirildi. Bu yıl da yapım, proje ve etüt gibi 271 milyon değerinde 43 iş bitirildi, 3 milyar değerindeki 124 iş ise devam ediyor.

Yapı Denetim Kanunu kapsamında, ülke genelinde 389 bin işe ait olmak üzere toplam 739 milyon metrekare inşaat alanının denetimi yapılıyor. Bu kapsamda, 30 bin 204 mimar ve mühendis, denetçi olarak belgelendirildi. Belgelendirilen aktif bin 707 yapı denetim kuruluşu ve 319 laboratuvar da faal olarak vazifelerine devam ediyor.

Bakanlık, bugüne kadar özel sektöre ait 62 bin 84 şantiyenin denetimini gerçekleştirdi, bunun sonucunda 264 yapı denetim kuruluşunun belgesi iptal edildi.

25 Aralık 2018'den itibaren Elektronik Beton İzleme Sistemi kapsamında çip uygulamasına geçildi. Bugüne kadar 44 bin 429 inşaattan 2 milyon 604 bin 996 taze beton numunesi alındı ve deneye tabi tutuldu.

İmar Barışı'na 10 milyon 300 bin bağımsız birimin başvurusu yapıldı

Kaçak yapılaşmayla mücadele amacıyla başlatılan ve İmar Barışı olarak bilinen uygulama kapsamında, bugüne kadar 10 milyon 300 bin bağımsız birimin müracaatı yapıldı, yaklaşık 24 milyar lira yapı kayıt belgesi bedeli tahsil edildi.

İmar Barışı'nın uygulamasında muhtemel suistimallerin önüne geçebilmek amacıyla şimdiye kadar bin 106 Bakanlık personeline denetçi belgesi verildi.

Ülke genelinde İmar Barışı'na aykırı 21 bin kaçak yapı tespit edildi. Bunlardan 3 bin 295'inin yıkımı gerçekleştirildi.

İçerisinde Ayder, Uzungöl, Kapadokya, Salda ve Bodrum'un da olduğu kıyılarda, koylarda, korunan alanlarda toplam 3 bin 956 kaçak yapı tespit edildi. Bu yapıların bin 428'i için suç duyurusunda bulunuldu, 423'ü yıkıldı. Yeni denetçilerle çalışmalar devam ediyor.

İlk defa 2017'de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, TBMM ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkez binasında hayata geçirilen Sıfır Atık Projesi, bugün 25 bin kurum binasında uygulanmaya başlandı. Bugüne kadar 4 milyon tonun üzerinde değerlendirilebilir atık toplanarak geri dönüşüme kazandırıldı.

Uygulamanın tam anlamıyla hayata geçirilmesiyle birlikte yıllık 20 milyar liralık ekonomik kazanç, 100 bin vatandaşa doğrudan istihdam sağlanacak.

Poşet kullanımında yüzde 77 azalma oldu

Sıfır Atık Projesi kapsamında 1 Ocak'tan itibaren plastik poşetler ücretlendirdi. Poşet kullanımındaki azalma 2019'un ilk 9 ayında yüzde 77 oldu. Sıfır Atık Mavi Hareketi kapsamında 2002 yılında 151 olan mavi bayraklı plaj sayısı 463'e çıkarıldı. 2002'de belediye nüfusunun sadece yüzde 35'ine atık su arıtma hizmeti veriliyorken, bu sayı 2018'de yüzde 87'ye, 2019'da ise yüzde 89'a çıkarıldı.

Yerel yönetimlerin çevre yatırımları için son 16 yılda, araç destekleri de dahil 13 bin 816 projeye 2 milyar 310 milyon lira nakdi yardım yapıldı. 2019'da ise çöp toplama ve yol süpürme aracı, vidanjör, arazöz gibi 582 araç ile bisiklet ve yürüyüş yolu, atık su arıtma ve katı atık tesisi gibi 659 proje için toplam 527 milyon lira destek sağlandı.

2002'de 15 olan katı atık düzenli depolama tesisi sayısı, 2019 Ekim itibarıyla 88'e çıkarıldı. Bu tesislerle, bin 160 belediyede nüfusun yüzde 79'una, yani 62,3 milyon vatandaşa hizmet veriliyor.

2002 yılından bugüne kadar 62 bin 490 tesise Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) onayı verildi. Bugüne kadar 29 bin 116 tesise, Çevre İzin ve Lisans Belgesi düzenlendi. Çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla 2019'un ilk 9 ayında 35 bin 461 tesiste çevre denetimi gerçekleştirildi.

Web-tapu sistemi hayata geçirildi

Parsellerin durumunu gösteren Mekansal Gayrimenkul Sistemi kuruldu. Bu sayede tapuda kayıtlı 57 milyon 852 bin 904 parselin sisteme entegrasyonu sağlandı.

Vatandaşların, tapu ve kadastro müdürlüklerine gitmeden işlem başvurusu yapabilmesi için web-tapu sistemi hayata geçirildi.

QR kodlu yeni tapu senetleri ile vatandaşların QR kodunu telefonlarına okutarak taşınmazın ada, parsel ve harita bilgilerine erişimi sağlandı.

Tarafların farklı tapu müdürlüklerinde veya yurt dışında bulunmaları halinde işlem yapmaları mümkün hale getirildi. Yabancıların Türkiye'de yapacakları yatırımları teşvik etmek, yatırım kararlarını alırken doğru yatırıma yönlendirmek amacıyla 6 dilde hizmet verecek Yabancı Bilgi Portalı projesini başlatıldı.

Yeni dönem hedefleri

Bakanlık tarafından bugüne kadar yapılan çalışmalara ek birçok önemli yeni proje başlatıldı ve hedefler belirlendi.

Bu kapsamda, Sıfır Atık Projesi ile çevre korunacak, geri dönüşümle 20 milyarlık tasarruf ve 100 bin istihdam sağlanacak.

Yüzde 9,6 olan doğal koruma alanı büyüklüğü yüzde 17'ye, Millet Bahçesi ve ekolojik koridorlarla kişi başına düşen yeşil alan miktarı 15 metrekareye çıkarılacak.

Enerji verimli, sıfır atık uyumlu ve akıllı bina teknolojileriyle modern kamu binaları yapılacak.

Şeffaf, katılımcı ve kolaylaştırıcı çalışma prensibiyle, imar planlamasında istikrar sağlanacak. Şehirlerin ihtiyacı olan Coğrafi Bilgi Sistemleri geliştirilecek, hizmet kalitesi artırılarak dijital dönüşüm tamamlanacak.

Yurt dışı finansman kaynakları etkin ve verimli kullanılarak şehirlerin altyapı problemleri çözülecek.

Akıllı şehir uygulamaları hayata geçirilecek

Belirlenen hedefler kapsamında, akıllı şehir uygulamaları hayata geçirilecek. Bakanlık bu kapsamda 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Strateji ve Eylem Planı hazırladı.

Kırsal yerleşmelerde örnek mimari projeler uygulanacak.

Türkiye'yi 2023'te coğrafi bilgi endüstrisini kurmuş, yerli ve milli teknolojisini ihraç eden, küresel rekabette öncü konuma getirmek için çalışmalar yapılacak.

Tarım, hayvancılık ve teşvik kapsamındaki yatırımlar hazine arazileriyle desteklenecek.

2023 yılında katı atık hizmeti almayan şehir ve belediye kalmayacak, atık suların tamamı arıtılacak.

Bisiklet ve yürüyüş yolu ağı oluşturulacak. Çevre etiketi sistemiyle ihracatta avantajlı duruma geçilecek.

TOKİ ile 5 yılda 250 bin sosyal konut üretimi sağlanacak. 5 yılda 150 bin vatandaşın hazineyle olan mülkiyet sorunu çözülecek.

Belirlenen hedefler çerçevesinde, şehirlerin altyapı yatırımlarına 5 yılda 30 milyar lira kaynak sağlanacak, kirlilikle mücadelede tüm deniz ve havzalardaki kritik alanlar online izlenecek, mavi bayraklı plaj sayısında dünya birincisi olma yolunda ilerlenecek ve korunan doğal alanların yüzölçümü 133 bin kilometrekareye çıkarılacak.

Riskli alanlarda oturanlar için 15 bin konut üretilecek

Bakanlık, Karadeniz'de yaşanan sel ve heyelanlardan sonra kentsel dönüşüm çalışmalarına hız verdi. Bu kapsamda, riskli alanlarda oturan vatandaşlar için 15 bin konut TOKİ eliyle üretilecek.

Şehir merkezlerinde bulunan ahırların, şehir dışına taşınması için harekete geçildi. Pilot il olarak Ağrı belirlendi. İlk etapta 416 ahır, toplamda bin 301 ahır şehir dışına taşınacak.

Özellikle dar gelirli vatandaşlar için üretilen projelerin de etkisiyle birinci el konut satışında TOKİ'nin payı 2017 yılında yüzde 7,5 iken, bu rakam 2019'da yüzde 11'e yükseldi. Halen 317 şantiyede, yaklaşık 83 bin konut ve ilave sosyal donatıların inşası sürüyor. 17 yıl içinde, 23 bin 916 derslikli bin 86 okul, 40 bin 120 yatak kapasiteli 266 hastane, 72 bin öğrenci kapasiteli yurt/pansiyon, 993 iş yeri, 228 kamu hizmet binası, 19 stadyum ve 14 bin 808 sosyal donatı alanı inşa edildi.

İkinci 50 bin sosyal konut kampanyası 2020'de başlayacak

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 5 Mart'ta "Yatay Mimariyle Yükselen Türkiye" sloganıyla 67 ilde 140 projeyle başlatılan 50 bin sosyal konut hamlesine yönelik, 638 bin vatandaş başvuru yaptı. 50 bin konutun 22 bin 380'i için ihale süreçleri tamamlandı, inşaat süreçleri başladı. Kalan konutların ihaleleri de en kısa sürede tamamlanarak, inşa süreçleri başlatılacak.

Bakanlık tarafından, ikinci "50 bin sosyal konut kampanyası" da 2020 yılı içinde başlatılacak.

Kamu binalarıyla ilgili "Kamu Binalarında Enerji Verimliliği Projesi" ile yeni çalışma başlatılacak. Proje kapsamında, Bakanlık yaklaşık 700 kamu binasında önce enerji etütleri yaptıracak, ardından enerji verimliliğine yönelik uygulamaları hayata geçirecek.

Sadece kamu binalarında değil diğer binalarda da Enerji Kimlik Belgesi uygulaması güncellendi. Enerji Kimlik Belgesi denetimleri Türkiye'nin her noktasında başlatıldı. Bina sahiplerine ve uygulayıcılara rehberlik edecek kılavuzlar hazırlandı.

Bugüne kadar yapılan denetimlerle 22 milyon vatandaşa depreme dayanıklı konutlarda oturma imkanı sağlandı. Devam eden inşaatlar tamamlandığında, nüfusun yaklaşık yüzde 45'ine, 35 milyona ulaşılacak.

Mekansal Strateji Planı 2020 yılında tamamlanacak ve kamuoyuyla paylaşılacak. Bununla şehirlerin gelecek 50 ve 100 yılı planlanacak.

2020'de denetçi sayısı 3 bine çıkarılacak

İmar Barışı'nın uygulamasında muhtemel suistimallerin önüne geçebilmek amacıyla 2020'de 3 bin Bakanlık personeline denetçi belgesi verilecek.

Ülke genelinde 2023'e kadar Sıfır Atık Sistemi'nin kurulumu tamamlanacak. Bugün yüzde 13 seviyesinde olan evsel atık geri kazanım oranı, 2023'te en az yüzde 35 seviyesine çıkarılacak. Bakanlık, 2023 yılında tüm vatandaşları katı atık düzenli depolama hizmetine kavuşturmayı hedefliyor.

Türkiye'nin dünya üçüncüsü olduğu Sıfır Atık Mavi Hareketi kapsamında hedef dünya birinciliği. 2023'te bütün atık suların arıtılarak doğaya deşarj edilmesi hedefleniyor.

Gelecek yıl yabancıların Türkiye'de taşınmaz edinmesini kolaylaştırmak için de 10 farklı ülkede 12 tapu temsilciliği açılacak.