Dünyada 2019 böyle geçti (4)

Yılın dördüncü ve son çeyreğine protestolar, şiddet olayları, DEAŞ elebaşı Ebubekir el-Bağdadi'nin ABD operasyonuyla öldürülmesi, Bolivya'da Devlet Başkanı Evo Morales'in istifası ve Nobel Edebiyat Ödülü'nün Srebrenitsa soykırımı inkarcısı yazar Peter Handke'ye verilmesi damga vurdu.

Irak'ta işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmeti yetersizliğini protesto etmek amacıyla başlayan gösteriler en az 450 kişinin ölümüne yol açtı.

Şili'de metro ücretlerine yapılan zam nedeniyle başlayan hükümet karşıtı gösterilerin şiddet olaylarına dönüşmesi sonucu 23 kişi hayatını kaybetti.

Bolivya'daki devlet başkanı seçimlerinin ardından başlayan şiddet olaylarında da 23 kişi öldü.

Fransa'da başlayan emeklilik reformu protestoları zaman zaman şiddet olaylarına dönüştü. Protestoları takip eden AA foto muhabiri Mustafa Yalçın, polisin attığı gaz kapsülünün gözüne isabet etmesi sonucu yaralandı.

Yılın son 3 ayında ayrıca Türkiye'nin güney sınırında oluşturulmaya çalışılan terör koridorunu yok etmek, bölgeye barış ve huzur getirmek amacıyla başlatılan Barış Pınarı Harekatı'na tepkiler uluslararası gündemde önemli yer tuttu.

ABD yönetimi, Barış Pınarı Harekatı'nı gerekçe göstererek 3 bakan ve 2 bakanlığı yaptırım listesine aldı. Ancak ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye ile ABD arasında Suriye'nin kuzeydoğusuna yönelik varılan "Barış Pınarı Harekatı'na 120 saatliğine ara verilmesi"ne ilişkin anlaşmanın ardından Türkiye'ye yönelik bu yaptırımların kaldırılması için talimat verdiğini açıkladı.

Trump, DEAŞ elebaşı Ebubekir el-Bağdadi'nin Suriye'nin İdlib kentinde düzenlenen operasyonda ölü ele geçirildiğini açıkladı.

Bolivya'da Devlet Başkanı Evo Morales'in ordu ve muhalifler tarafından istifaya sürüklenmesi yılın son aylarına imzasını atan gelişmelerdendi.

2019 Nobel Edebiyat Ödülü'nün Bosna Hersek'in Srebrenitsa kentinde 1995'te işlenen soykırımı inkar eden yazar Peter Handke'ye verilmesi büyük tepki çekti. Saraybosna Kantonu ve Kosova, Handke'yi "istenmeyen kişi" ilan ederken, Nobel ödüllerinin sahiplerini belirleyen İsveç Kraliyet Akademisi Nobel Komitesinin üyesi Gun-Britt Sundström de ödülün Handke'ye verilmesine tepki olarak üyelikten istifa etti.

2019'un ekim, kasım ve aralık aylarında şu önemli gelişmeler yaşandı:

EKİM

1 Ekim

Irak'ta işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmeti yetersizliğini protesto etmek amacıyla başlayan gösterilerde en az 450 kişi öldü, 19 binden fazla kişi yaralandı.

5 Ekim

İsveç'in başkenti Stockholm'de, Kuzey Kore'nin nükleer silah deneme faaliyetlerinin önlenmesi amacıyla ABD ile Kuzey Kore heyetleri arasında çalışma düzeyinde başlayan müzakereler kesildi.

6 Ekim

Güney Amerika ülkesi Şili'de metro ücretlerine yapılan zam nedeniyle başlayan hükümet karşıtı gösteri ve şiddet olayları nedeniyle 23 kişi hayatını kaybetti.

7 Ekim

Nobel Tıp Ödülü, hücre alanındaki çalışmalarıyla tıp dünyasına yaptıkları katkılardan ötürü ABD'li William G. Kaelin ve Gregg L. Semenza ile İngiliz Peter J. Ratcliffe'e verildi.

Satürn, yörüngesinde keşfedilen 20 yeni uydu ile Jüpiter'i geçerek en çok uydusu bulunan gezegen oldu.

8 Ekim

Nobel Fizik Ödülü, bu yıl evrenin gelişiminin ve "Dünya'nın kainattaki yerinin" anlaşılmasına sundukları katkılardan dolayı üç bilim insanına verildi.

9 Ekim

Nobel Kimya Ödülü bu yıl, "lityum iyon bataryaların icat edilmesine katkıda bulunan çalışmalarından ötürü" bilim insanları John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham ve Akira Yoşino'ya verildi.

10 Ekim

Orta Amerika ülkesi Küba'da, nisan ayında onaylanan yeni anayasa değişikliğinin ardından 43 yıl sonra devlet başkanı seçildi.

11 Ekim

Nobel Barış Ödülü, "Eritre ile sınır çatışmasını çözmede kararlı inisiyatifi, uluslararası iş birliği ve barışa ulaşılmasındaki çabaları" nedeniyle Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmet Ali'ye verildi.

12 Ekim

Japonya'da 6 bölgede etkisini gösteren Hagibis Tayfunu'nun neden olduğu afet ve kazalarda en az 77 kişi yaşamını yitirdi.

14 Ekim

Nobel Ekonomi Ödülü, bu yıl, küresel yoksullukla mücadele alanında yaptıkları çalışmalar dolayısıyla Hint asıllı Amerikalı iktisatçı Abhijit Banerjee, Fransız asıllı Amerikalı iktisatçı Esther Duflo ve Amerikalı iktisatçı Michael Kremer'a verildi.

İspanya'nın doğusundaki Katalonya bölgesinde bağımsızlık yanlısı grupların düzenlediği gösterilerde yaklaşık 600 kişi yaralandı, 199 kişi gözaltına alındı. Çıkan olayların sadece Barselona kentine zararı 2,7 milyon avro oldu.

17 Ekim

ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, ülkesinin, Türkiye'nin güney sınırında oluşturulmaya çalışılan terör koridorunu yok etmek, bölgeye barış ve huzur getirmek amacıyla başlatılan Barış Pınarı Harekatı'nı gerekçe göstererek 3 bakan ve 2 bakanlığı yaptırım listesine almasına ilişkin, "ABD, ateşkesin uygulanmasıyla Türkiye'ye yeni yaptırımlar uygulamayacak. Daimi ateşkes gerçekleştiğinde, Başkan Trump, ekonomik yaptırımların kaldırılması konusunda anlaştı." dedi.

Meksika'nın Sinaloa eyaletine bağlı Culiacan kentinde, "El Chapo" (Bücür) lakaplı uyuşturucu baronu Joaquin Guzman'ın oğlu Ovidio Guzman'ı evinde gözaltına alan güvenlik güçlerine yardıma giden askerlerle uyuşturucu çetesi üyeleri arasında çıkan çatışmalarda ve çete üyelerinin kentin farklı yerlerinde çıkardığı olaylarda 13 kişi öldü, 16 kişi yaralandı. Olayların ardından acil toplanan Güvenlik Kabinesi, Guzman'ın serbest bırakılmasına ve güvenlik güçlerinin geri çekilmesine karar verdi.

Lübnan'da ekonomik durumun kötüleşmesi ve iletişime yeni vergiler getirilmesi nedeniyle ülke genelinde hükümet karşıtı gösteriler başladı.

20 Ekim

Bolivya'da düzenlenen devlet başkanı seçimlerinin ardından başlayan şiddet olaylarında 23 kişi öldü.

Avustralya nakliye şirketi Qantas, "dünyanın en uzun mesafeli ticari test uçuşunu" tamamladı. "The Boeing 787-9" marka uçak, New York'tan Sidney'e 16 bin 200 kilometrelik bir mesafeyi aktarmasız 19 saat 16 dakikada katetti.

23 Ekim

İngiltere'nin Essex bölgesinde bir kamyonda 39 Vietnamlının cesedi bulundu. Tırın sürücüsü Maurice Robinson, 39 kişiyi öldürme ve göçmen kaçakçılığı suçlamalarıyla 28 Ekim'de tutuklandı.

Etiyopya'da muhalif aktivist ve gazeteci Jawar Muhammed'in, korumaları hükümet tarafından çekildiği için can güvenliğinin bulunmadığını açıklaması üzerine başlatılan gösterilerde çıkan şiddet olaylarında yaklaşık 80 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.

24 Ekim

Avrupa Parlamentosunun (AP) düşünce özgürlüğünü savunan kişi veya kurumlara verdiği Sakharov Ödülü'nün bu yılki sahibi, Uygur azınlığı savunan çalışmasıyla ekonomist İlham Tohti oldu.

27 Ekim

DEAŞ elebaşı Ebubekir el-Bağdadi, ABD Özel Kuvvetlerinin 8 helikopterle İdlib kentinde düzenlenen operasyonla ölü ele geçirildi.

29 Ekim

ABD Temsilciler Meclisi, 1915 olaylarını "soykırım" olarak tanıyan karar tasarısını kabul etti.

31 Ekim

Pakistan'ın Liyakatpur kenti yakınlarında patlamanın ardından üç vagonu alev alan trende 74 kişi hayatını kaybetti.

Hindistan'da Hindu milliyetçisi Narendra Modi hükümetinin, 5 Ağustos'ta özel statüsünü kaldırdığı Cammu Keşmir, ikiye bölündü. Hindistan Halk Partisi hükümetinin, yaklaşık 3 ay önce yasalaştırdığı Cammu Keşmir'in yeniden yapılandırılmasına ilişkin düzenlemeyle eyalet, Cammu Keşmir ve Ladakh Birlik Toprağı olarak düzenlendi.

KASIM

2 Kasım

Mali'nin kuzeydoğusunda teröristlerin askeri noktaya düzenlediği saldırıda 53 asker, 1 sivil yaşamını yitirdi. Saldırının ardından ülkede 3 gün yas ilan edildi.

4 Kasım

ABD yönetimi, 2017'de çekileceğini duyurduğu Paris İklim Anlaşması'ndan ayrılmak için resmi başvuruda bulundu.

7 Kasım

Süpersonik araç Bloodhound, Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki hız testini geçerek saatte 806 kilometre hızla dünya rekoru kırdı.

9 Kasım

Brezilya'nın Curitiba kentinde 19 aydır cezaevinde bulunan eski Devlet Başkanı Lula da Silva, hakkındaki tahliye talebinin kabul edilmesinin ardından serbest bırakıldı.

10 Kasım

Bolivya'da 26 Ekim'de yapılan ve oy sayımındaki şaibe iddiaları nedeniyle ülke genelinde protestolara yol açan devlet başkanı seçiminin ilk turunu kazanan Devlet Başkanı Evo Morales, ordunun baskısıyla istifa etti.

14 Kasım

Uluslararası Ceza Mahkemesi, Arakanlı Müslümanlara karşı işlenen suçlarla ilgili soruşturma başlatılmasına izin verdi.

15 Kasım

İran'da benzine yüzde 300 zam yapılmasının üzerine birçok kentte başlayan ve 3 gün süren gösterilerde kamu binaları, bankalar, benzin istasyonları tahrip edildi, marketler yağmalandı. 7 bin kişi gözaltına alındı, Uluslararası Af Örgütü gösterilerde en az 208 kişinin öldüğünü açıkladı.

16 Kasım

Fransa'da sarı yelekliler, gösterilerin birinci yılında, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un politikalarını protesto etmek için birçok kentte yeniden sokağa çıktı.

19 Kasım

Bilim insanları, Jüpiter'in uydusu Europa'nın atmosferinde su buharı bulunduğunu bildirdi.

20 Kasım

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) üyesi 5 Avrupa Birliği (AB) ülkesi İngiltere, Almanya, Fransa, Belçika ve Polonya, İsrail'in işgal altındaki Filistin topraklarındaki tüm yerleşim faaliyetlerinin uluslararası hukuka göre yasa dışı olduğunu, iki devletli çözümü ve kalıcı barışı yıprattığını açıkladı.

21 Kasım

UNICEF Suriye Temsilcisi Fran Equiza, Suriye'de terör örgütü YPG/ PKK'nın kontrolündeki cezaevlerinde en az 250 çocuğun bulunduğunu belirtti.

22 Kasım

İngiltere, BM kararına rağmen, Hint Okyanusu'nda bulunan Chagos Takımadaları'ndaki sömürgeci yönetimine son vermeyi reddetti.

Güney Sudan'da şiddetli yağışların neden olduğu sellerde 70 kişi hayatını kaybetti.

23 Kasım

Kenya'da meydana gelen toprak kaymasında 65 kişi hayatını kaybetti.

25 Kasım

Haluk Bilginer, 47. Uluslararası Emmy Ödülleri'nde Şahsiyet dizisindeki performansıyla en iyi erkek oyuncu seçildi.

26 Kasım

Arnavutluk'ta meydana gelen 6,3 büyüklüğündeki depremde 51 kişi hayatını kaybetti, 900'den fazla kişi yaralandı.

Bolivya'da Morales'in istifa etmesinin ardından göreve gelen geçici hükümet, 11 yıl sonra ABD'ye büyükelçi atadı.

27 Kasım

ABD Başkanı Donald Trump, Hong Kong'daki gösterilerde uygulanan şiddet ve insan hakları ihlallerinden sorumlu olan Çinli yetkililere yaptırım uygulanmasını öngören Hong Kong İnsan Hakları ve Demokrasi Yasası'nı onayladı.

ABD merkezli teknoloji şirketi Apple, yasa dışı şekilde ilhak edilen Kırım'ı uygulamalarında Rusya toprağı olarak göstermeye başladı.

ABD'de yaşayan Müslüman Feroza Aziz, sosyal paylaşım sitesi TikTok'da, ilk bakışta güzellik ve makyaj önerisi içerdiği sanılan videosu ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde eğitim merkezi adı altında faaliyet yürüten kamplarla ilgili iddiaları gündeme taşıdı.

ARALIK

3 Aralık

Fransa Ulusal Meclisi, Siyonizm karşıtlığını antisemitizmle eş değer sayan yasa tasarısını onaylandı.

ABD Temsilciler Meclisi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Uygur Türklerine yönelik baskı politikalarından dolayı Çinli yetkililere yaptırım uygulanmasını öngören yasa tasarısını kabul etti.

5 Aralık

Fransa'da çok sayıda sektör çalışanı, Cumhurbaşkanı Macron yönetiminin hazırladığı emeklilik reformuna tepki göstermek amacıyla ülke genelinde süresiz grev başlattı. Ülkenin dört bir yanında reforma karşı yapılan protesto gösterileri yer yer şiddet olaylarına dönüştü.

AA foto muhabiri Mustafa Yalçın, Fransa'daki protestolarda polisin attığı gaz kapsülünün yüzündeki maskeyi delerek gözüne isabet etmesi sonucu yaralandı.

Amerikalı "BabyCenter" araştırma şirketinin verilerine göre, Muhammed ismi ABD'de 2019'da doğan bebeklere verilen isimler arasında ilk 10'a girdi.

Koli bandıyla duvara yapıştırılmış bir muzdan oluşan sanat eseri, ABD'de 120 bin dolara satıldı.

ABD Ulusal Mucitler Akademisi tarafından dünyanın dört bir yanından seçilen 168 akademik mucit arasında, çalışmalarına ABD'de devam eden 3 Türk de yer aldı. Georgetown Üniversitesi Tıp Fakültesi Onkoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Aykut Üren, California Üniversitesi Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mihri Özkan ve Massachusetts Hastanesi Harris Ortopedi Laboratuvarı Yardımcı Direktörü Doç. Dr. Ebru Oral, araştırmaları nedeniyle NAI 2019 akademisyenler listesine seçildi.

7 Aralık

ABD Temsilciler Meclisi, Filistin-İsrail meselesinde "iki devletli çözüme" destek veren tasarı geçirdi.

8 Aralık

Uganda'da şiddetli yağışların yol açtığı sel ve heyelanlarda 36 kişi hayatını kaybetti.

ABD'li uzay mekiği ve roket üreticisi SpaceX'in, Uluslararası Uzay İstasyonuna gönderdiği ve içinde normal farelerin iki katı kasa sahip "süper fareler"in bulunduğu kargo mekiği uzay istasyonuna ulaştı.

Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de bir karton fabrikasında çıkan yangında 43 kişi yaşamını yitirdi.

Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi'nde şüphelilerin Çin'e iadesi yasa tasarısına karşı başlayan ve hazirandan bu yana devam eden gösterilerde, 10 binden fazla kişinin katılımıyla yürüyüş düzenlendi.

9 Aralık

Yeni Zelanda'nın kuzeyindeki Whakaari Yanardağı'nın patlaması sonucu 16 kişi hayatını kaybetti.

10 Aralık

2019 Nobel Edebiyat Ödülü, Bosna Hersek'in doğusundaki Srebrenitsa'da 1995'de işlenen soykırımı inkar eden Avusturyalı yazar Peter Handke'ye verildi. Handke'nin Nobele layık görülmesi tüm dünyada tepki çekti.

Gambiya'nın, "Arakanlı Müslümanlara yönelik soykırımın soruşturulması"na yönelik Myanmar'a karşı Uluslararası Adalet Divanında açtığı dava görülmeye başlandı.

Finlandiya'da 34 yaşındaki Sanna Marin, dünyanın en genç başbakanı olarak göreve başladı.

11 Aralık

Time dergisinin her yıl geleneksel olarak yaptığı ankette, bu yılın kişisi İsveçli iklim aktivisti 16 yaşındaki Greta Thunberg oldu.

Nijer'in batısındaki Tillaberi bölgesinde askeri garnizona düzenlenen saldırıda 70 asker hayatını kaybetti.

ABD Başkanı Trump, Yahudiliği sadece bir "din" olarak değil aynı zamanda "etnik grup" olarak tanıyan ve Yahudilere karşı ayrımcılığı "temel insan haklarının ihlali" olarak nitelendiren başkanlık kararnamesini imzaladı.

12 Aralık

ABD Senatosu, 1915 Ermeni olaylarını "soykırım" olarak tanıyan bir karar tasarısını kabul etti.

Temsilciler Meclisi Adalet Komitesi, ABD Başkanı Donald Trump'ın azline yönelik sunulan "görevin kötüye kullanılması" ve "Kongrenin işleyişini engellemek" adlı iki başlıktan oluşan azil maddelerini görüşmek üzere toplandı.