Enerjide 2014 Böyle Geçti

Enerji sektörü, 2014'te hem Türkiye hem de dünyada oldukça hareketli gelişmelere sahne oldu. Ülkede maden kazaları ve Kuzey Irak petrolün sevkıyatı, dünyada da özellikle Rusya'nın "gaz tekelinin" kırılmasına yönelik enerji arz güvenliği çabaları ve düşen petrol fiyatları gündemin ana maddelerini oluşturdu.

Türkiye'de enerji gündemine Soma ve Ermenek maden ocağı kazaları damgasını vurdu. Cumhuriyet tarihinde yaşanan en büyük maden faciasında, 13 Mayıs'ta Manisa'nın Soma ilçesinde 301 işçi hayatını kaybetti, 486 işçi yaralandı. Karaman'ın Ermenek ilçesi yakınlarındaki bir kömür ocağında da 28 Ekim'de su baskını sonucu 18 işçi hayatını kaybetti. Kazalardan sonra yüzden fazla ocak kapatıldı. Maden işçilerine yönelik özel düzenlemeler içeren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 9 Aralık'ta TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Maden Kanunu Tasarısı'nın da sevk edilmek üzere olduğunu bildirdi.

Önemli gündem maddelerinden biri de Bağdat hükümetinin muhalefeti nedeniyle, Irak'ın kuzeyinden çıkarılarak Ceyhan'a iletilen petrolün uluslararası piyasaya sevkıyatı oldu. Enerji Bakanı Taner Yıldız, ocak ayında Ceyhan'da depolanmaya başlanan petrolün Irak halkının bütününe ait olduğunu defaatle vurguladı. Mart ayından itibaren Kerkük- Yumurtalık boru hattı, terör saldırıları nedeniyle düzenli petrol akışı sağlayamazken, Kuzey Irak petrolü Ceyhan'a akmaya devam etti. İlk tankerin sevkıyatına mayıs ayı sonunda başlandı.

Bu arada, IŞİD'in Suriye ve özellikle Irak'taki enerji kaynaklarına ilerleyişi yoğunlaştı. Uluslararası Enerji Ajansının Ağustos raporu, IŞİD, Irak'ta toplamda günlük 80 bin varil üretim potansiyeline sahip 7 petrol sahasını elinde bulundurduğunu iddia etti.

Örgütün Irak'ın kuzeyine, ağırlıklı olarak Kerkük'teki petrol rafineri ve sahalarına ilerleyişini durdurmak için bir yandan ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri hava saldırıları düzenlerken, diğer yandan peşmerge kuvvetleri de temmuz ayında bu sahaların bir kısmını IŞİD'e karşı korumak amacıyla ele geçirdi. Bu durum, Erbil-Bağdat arasındaki petrol uyuşmazlığına "Kerkük petrolleri" boyutunu da eklemiş oldu.

Aylar süren uyuşmazlığın, kasım ayında varılan anlaşmayla sona ermesini takiben, Bakan Yıldız, kasım sonu itibarıyla 35 tankerle 28 milyon varil petrol sevkıyatı yapıldığını bildirdi.

Dünya enerji gündemini 2014'te en çok meşgul eden olay, haziran ayında 115 dolar olan brent türü ham petrolün fiyatının hızlı düşüş eğilimi göstermesi oldu. Aralık ayında OPEC'in üretimi kısmama kararının ardından 59 doların altına inen petrol fiyatı, son 5 yılın en düşük seviyesine ulaştı.

Doların da yükselmeye devam ederek, aralık ayında tarih zirve olan 2,40'ın üstünü görmesi, düşen petrol fiyatının pompaya yansımadığı eleştirilerine yönelik Taner Yıldız, 22 Aralık'ta yaptığı açıklamada, petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün vatandaşa bire bir yansıdığını belirterek, "55 litre deposu olan birisi benzinde neredeyse 50 lira, dizelde ve mazotta da 40 lira civarında daha az para ödeyerek deposunu dolduruyor. Bunun toplam tutarı 6 milyar dolar" dedi.

Doğalgaz dünya gündeminde

Azeri gazını Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşımayı amaçlayan Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ile ilgili önemli imzalar yıl içinde atıldı. Mart ayında ilgili kamulaştırılma kararları imzaya açılırken, mayıs ayında Türkiye'nin, Şahdeniz doğalgaz üretim sahasındaki ortaklık payı yüzde 19'a ve TANAP'taki payı da yüzde 30'a çıkarıldı. Projenin başlangıç noktasını oluşturan Güney Kafkaslar Gaz Koridoru'nun temeli 20 Eylül'de Bakü'de atıldı.

Ukrayna krizinin Rusya'nın Ukrayna üzerinden Avrupa'ya ilettiği gazı kesme ihtimalini doğurması, Avrupa Birliğinde (AB) enerji kaynak çeşitliliği ve arz güvenliği tartışmalarını yoğunlaştırdı. Mart ayında AB Komisyonu, Rus doğalgazını Karadeniz üzerinden Avrupa pazarlarına ulaştırılacak Güney Akım Projesi'ni askıya aldığını duyurdu. Bu durum, başta TANAP olmak üzere, Türkiye üzerinden Avrupa'ya gaz sağlayacak projelere olan ilgiyi artırdı.

Uluslararası enerji merkezi olması tartışılan Türkiye, bir yandan Irak'tan 2018'de gaz getirilmesine yönelik görüşmeler yaparken, diğer yandan Ekim ayında Rusya'dan gaz aldığı Mavi Akım Boru Hattı'nın kapasitesinin 19 milyar metreküpe çıkarılması konusunda anlaştı.

Batının uyguladığı yaptırımlar karşısında, Rusya'nın yüzünü doğuya dönerek, 2 1 Mayıs'ta Çin ile 30 yıllık, 400 milyar dolar değerinde doğal gaz anlaşması imzalaması, yılın en dikkat çekici gelişmelerinden biri oldu. Rusya'nın alternatif arz yolları arayışından Türkiye'ye de yansıdı ve Rusya Devlet Başkanı Vlamidir Putin, 1 Aralık'ta Türkiye ziyaretinde Güney Akım projesinin sona erdiğini, bunun yerine Türkiye topraklarında 63 milyar metreküp kapasiteli yeni boru hattı inşa edileceğini duyurdu. Türkiye'nin AB'den sonra Rusya'nın enerji politikası nezdinde de artan önemi, "Türk Akımı" adı verilen boru hattıyla birlikte yıl sonuna dek uluslararası arenada tartışılan konuların başında gelmeye devam etti. Ayrıca Rusya, yeni yıl itibarıyla doğalgaz fiyatlarında Türkiye'ye yüzde 6 indirim sağlarken, Bakan Yıldız indirim oranını artırmak için Gazprom ile müzakerede olduklarını, yıl sonunda anlaşmaya varılacağını bildirdi.

Nükleerde 3. santral sinyali

Türkiye'nin Rus, Fransız ve Japon ortaklığıyla nükleer enerjiden elektrik üretimi için attığı adımlar da yıl içinde hızlandı. Başbakan Ahmet Davutoğlu, Mersin Akkuyu ve Sinop'ta yapılacak iki nükleer santralin ardından,  yapımı planlanan üçüncü nükleer santral müjdesini verdi. Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu, 1 Aralık'ta onaylandı.

İran'ın nükleer programı için de hareketli bir yıl olan 2014'te, AB, İran'a yönelik olarak uyguladığı ekonomik yaptırımlardan bazılarını, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) bu ülkedeki teknik ekibinden gelen teyit doğrultusunda 6 aylık süre için askıya alsa da 24 Kasım'da İran ile P5+1 ülkeleri arasında devam eden nükleer müzakerelerde nihai anlaşma için hedef tarih, 7 ay uzatıldı ve bu yıl içinde de sonuç alınamadı.

Türkiye 2014'te, AB enerji politikasına uyum çalışmalarını da artırdı. Temmuz ayında AB, kaynak çeşitlendirme hedefi doğrultusunda 2020 için yüzde 20 olan enerji verimliliği hedefini 2030 için yüzde 30'a yükseltirken, AB Bakanlığı, 3 Kasım'da açıkladığı Ulusal Eylem Planı çerçevesinde enerjiye ilişkin mevzuat değişikliklerinde, yılın 9 ayında 5,5 miyar dolarlık yatırımla yenilenebilir enerjide kurulu kapasite 2 bin megavat artırıldığını ilan etti. Ayrıca, Ocak-eylül döneminde yenilenebilir enerji alanında elektrik üretimi yapan 137 santral daha devreye alındığı belirtildi.

On Kasım'da açıklanan Onuncu Kalkınma Planı'nda da enerji verimliliğinin artırılması için 2018'e kadar kamu binalarındaki enerji tüketiminin, 2012 yılı baz alınarak yüzde 10 düşürülmesi, enerji verimliliğinin artırılması öngörüldü. Birincil enerji üretiminde yüzde 27 olan yerli kaynak payının 2018 sonunda yüzde 35'e yükseltilmesi hedeflendi.

Aralık ayında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketinin (EPİAŞ) kuruluşunda son aşamaya gelindiğini belirtti.

Lisansız Elektrik Üretim Derneği, Aralık 2014 itibarıyla lisanssız elektrik üretimi için yapılan başvuru sayısının 2 bini aştığını bildirdi.

Anadolu Ajansı da enerjinin ülke ve dünya gündeminde artan önemine paralel olarak Türkiye'de bir ilki gerçekleştirerek 8 Temmuz'da Enerji Haberleri Editörlüğünü kurdu ve 9 Eylül'de İngilizce enerji haberlerinin yer aldığı Enerji Haberleri Terminalini (AA Energy News Terminal) hayata geçirdi. - Ankara