İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa'dan Koronavirüs için "sık sorulan sorular" klavuzu

1- Ülkemizde COVID-19 vakası var mıdır?

Hayır, ülkemizde 2 Mart 2020 itibariyle Yeni Koronavirüs hastalığı (COVID-19) vakası henüz saptanmamı?tır.

2- COVID-19 salgınına hazır mıyız?

Bugüne dek 50'den fazla ülkede 90 bine yakın vaka görülmü?tür. Dünya Sağlık Örgütü, 28 ?ubat 2020 tarihinde salgın riskini tüm dünya geneli için "en yüksek" düzeye yükseltmi?tir. Salgının görüldüğü ülkelerden ülkemize giri?-çıkı?lar ile ilgili gerekli önlemler alınmı? olmakla birlikte hastalığın belirtisiz dönemde bula?abildiği dü?ünüldüğünde ülkemizde de görülme riski oldukça yüksektir. Sağlık Bakanlığı, olası vakaların te?his, tedavi ve takibi için her ilde belirli hastaneleri belirlemi?, gerekli alt yapı hazırlıklarını tamamlamı? ve güncel bilgilere göre vaka yönetim algoritmalarını olu?turmu?tur.

3- COVID-19 ile Grip arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?

Grip (İnfluenza) ve COVID-19; bula?ma yolları ve klinik belirtiler açısından oldukça benzer. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde yılda 290 - 600 bin ki?i grip nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Son iki ayda grip nedeniyle ölenlerin sayısı COVID-19 nedeniyle ölenlerden en az 100 kat daha fazladır. Sadece ABD'de bu yıl 26 milyon ki?i grip geçirmi?, 250.000 ki?i grip nedeniyle hastaneye yatmı? ve 14.000 ki?i hayatını kaybetmi?tir. Gripte ölüm oranı (%0.05) COVID-19 ile kar?ıla?tırıldığında daha dü?üktür. Bunun nedeni gribe kar?ı toplumda yüzyıllardır olu?an bağı?ıklık, grip tedavisinde etkili antiviral ilaçların kullanılması ve gripte akciğer tutulumunun daha az olmasıdır.

4- Bula?ma yolları nelerdir?

?u ana kadar hastalığın bula?ma yolunun damlacık yoluyla olduğu bildirilmi?tir. Hasta ki?i ile bir metreden yakın temas, kirli ellerin yüze-göze sürülmesi ile bula?maktadır. Virüsün kuluçka süresi ile ilgili bilgiler sınırlıdır. Virüsle kar?ıla?an ki?ilerde belirtiler genellikle ilk hafta içinde ba?lamakla birlikte bu süre nadiren 27 güne kadar uzayabilmektedir. Virüsün dı? ortamda canlı kalma süresi net olarak bilinmemektedir.

5- Çin veya diğer riskli ülkelerden gelen kargolar ile hastalık bula?abilir mi?

Genel olarak bu virüsler cansız yüzeylerde oldukça kısa süre canlı kalabildikleri için paket veya kargo ile bula?ma olması beklenmemektedir. Dünya Sağlık Örgütü'nün de bu konuda kısıtlaması yoktur. Ancak dı? ortamdan gelen her paket açıldıktan sonra eller yıkanmalıdır.

6- Hangi durumlarda COVID-19 enfeksiyonundan ?üphelenilmeli?

Ate ve ani başlangıçlı solunum yolu hastalığı belirtileri (öksürük, solunum sıkıntısı v.b) bulunan kişilerde belirtilerin başlamasından önceki 14 gün içinde Çin'e ve hastalık yayılımımın devam ettiği diğer ülkelere (İran, Singapur, Tayland, Japonya, Hong Kong, Güney Kore) seyahat öyküsü var ise veya kanıtlı/?üpheli COVID-19 hastası ile teması var ise hemen diğer ki?ilerden ayrı bir alana alınmalı, maske kullanması sağlanmalı ve İl Sağlık Müdürlüğü ile ileti?ime geçilmelidir.

7-  -?üpheli hastayla temas durumunda ne yapılmalı?

COVID-19 tanılı veya ?üpheli bir ki?i ile yakın temas etmi? olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ate?lerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı, boğaz ağrısı, ba? ağrısı, vücut ağrıları, ishal, bulantı, kusma ve burun akıntısı gibi belirtiler açısından kendilerini takip etmeli, belirtiler ba?lar ise sağlık görevlilerine bilgi vermeli veya maske kullanarak sağlık kurulu?larına ba?vurmalıdır. Hasta ile temas halindeki sağlık çalı?anlarının, aile üyelerinin ve ziyaretçilerin sayısı sınırlanmalı; tüm personel ve ziyaretçiler de dahil olmak üzere hastanın odasına giren tüm ki?ilerin kaydı tutulmalıdır. Hastada belirtiler ortadan kalkana kadar bu önlemlere uyulmalıdır.

8- COVID-19 te?hisi nasıl konulur?

Son iki hafta içinde COVID-19 hastalığının yayılmaya devam ettiği bir ülke veya bölgeye seyahat etmi? veya COVID-19 tanısı almı? ki?i ile bir metreden yakın teması olan ki?ilerde ate?, öksürük, solunum güçlüğü gibi belirtiler bulunması halinde olası COVID-19 ön tanısıyla burun ve boğazdan numune alınarak te?hisi için referans laboratuvarına gönderilir. Kesin tanı moleküler yöntemler (PCR) ile konulmaktadır.

9 -Klinik Özellikleri Nelerdir?

Enfeksiyonun yaygın belirtileri ate?, öksürük, nezle benzeri belirtiler ve solunum güçlüğü ?eklindedir. Ciddi vakalarda ağır alt solunum yolu enfeksiyonu, solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm geli?ebilir. Hastaların %80'inde hastalık hafif seyretmektedir.

10 -Hastalık kimlerde ağır seyretmektedir?

COVID-19, ileri ya? ve e?lik eden hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) bulunanlarda daha ağır seyretmektedir. Bugünkü verilerle hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği, yakla?ık %2-3 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir.

11- Ya?a göre hastalığın ağırlığı nasıl deği?mektedir?

Seksen ya?ının üzerindeki hastalarda ölüm oranı %14.8, 70-79 ya?ları arasındaki hastalarda %8 iken 10-40 ya? arasında ölüm oranı %0.2 bulunmu?, 10 ya?ın altındaki çocuk hastalarda hiç ölüm kaydedilmemi?tir.

12  -COVID-19 için etkili bir tedavi var mıdır?

Hastalığa özgü olarak geli?tirilmi? bir ilaç henüz yoktur. Hastanın genel durumuna göre destek tedavisi uygulanmaktadır. Benzer virüslere kar?ı etkili olan bazı ilaçların yeni coronavirüs üzerinde de etkili olduğunu gösteren çalı?malar olmakla birlikte özgül tedavi için ara?tırmalar sürmektedir.

13 - COVID-19 için a?ı var mıdır?

Hayır, yeni coronavirus (SARS CoV-2) için koruyucu etkili bir a?ı henüz bulunmamaktadır. Etkili ve güvenli bir a?ının üretilebilmesi için en az bir buçuk yıla ihtiyaç vardır.

14- Korunma önlemleri nelerdir?

Akut solunum yolu enfeksiyonlarının bula?ma riskini azaltmak için alınması gereken önlemler COVID-19 için de geçerlidir: - El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. - Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir. - Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı). - Hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller yıkanmalı, ortak kullanılan nesneler ve yüzeyler dezenfekte edilmeli, havlu gibi ki?isel e?yalar ortak kullanılmamalıdır. - Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kurulu?una gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir. - Öksürme veya hap?ırma sırasında burun ve ağız tek kullanımlık kağıt mendil ile örtülmeli, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içi kullanılmalı, mümkünse kalabalık yerlere girilmemeli, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burun kapatılmalı, tıbbi maske kullanılmalıdır. - Çiğ veya az pi?mi? hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pi?mi? yiyecekler tercih edilmelidir. - Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kurulu?una ba?vurulmalı, doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.

15 - Kimler hangi maskeyi kullanmalı?

Bugün (02 Mart 2020) için ülkemizde sağlıklı ki?ilerin maske kullanmasına gerek yoktur. Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan ki?inin öksürme veya hap?ırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse basit tıbbi maske kullanması önerilmektedir. Filtreli maskeler, hastalara bakım veren sağlık çalı?anları için önerilmektedir.

16- COVID-19 hastalığı evde atlatılabilir mi?

Evet. COVID-19 çoğu ki?ide nezle veya gribal enfeksiyon gibi geçirilmekte, evde takip edilebilmektedir. Salgının önlenmesi için hafif üst solunum yolu belirtileri varlığında mümkün ise sağlık kurulu?larına gidilmemesi, gidilmesi gereken durumlarda mutlaka maske takılması ve diğer hastalarla temasın en aza indirilmesi önemlidir. Kronik hastalığı olanlar ile 60 ya?ın üzerindekilerin ise salgın durumunda, hastalıktan korunmak için evde kalmaları, belirtiler ba?laması halinde ise gecikmeden sağlık kurulu?larına ba?vurmaları önerilir.