Enerjide 2020 böyle geçti (1)

Türkiye ve dünyada yılın ilk yarısında enerji sektörü yoğun gelişmelere sahne oldu.

Rus doğal gazını Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya nakledecek TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı 8 Ocak'ta törenle hizmete açıldı. Törene, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç ve Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov katıldı.

Bu dönemde Türkiye'nin enerji karnesinde kayda değer iyileşmeler gerçekleşti. Türkiye'nin elektrik kurulu gücü haziran sonu itibarıyla 92 bin 97 megavata ulaştı. Toplam kurulu gücün 6 bin 482 megavatı lisanssız elektrik santrallerinden oluştu.

Bu yılın ilk yarısında devreye giren elektrik üretim kapasitesi 978 megavat oldu. Bu kapasitenin tamamına yakınını çevreye duyarlı yenilenebilir kaynaklar oluşturdu.

Yeni kapasitenin 652,6 megavatı HES'lerden, 286,7 megavatı da rüzgar enerjisi santrallerinden sağlandı. Aynı dönemde hizmete giren biyokütle, jeotermal ve atık ısı santrallerinin kapasitesi 29 megavat olurken, 10 megavatlık lisanslı güneş enerjisi santrali devreye alındı. Söz konusu dönemde, termik santral kapasitesi oluşmadı.

Ayrıca, tüm dünyada birçok sektörü etkileyen yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını enerji alanında da çeşitli buhranları beraberinde getirdi. Küresel enerji piyasaları, 2 1 Nisan'da Batı Teksas (WTI) tipi ham petrol fiyatlarındaki tarihte görülmemiş düşüşün şokuyla sarsıldı.

WTI tipi ham petrolün mayıs vadeli ve fiziki teslimli sözleşmelerinde, vade sonuna bir gün kala düşük hacimle de olsa tarihte ilk defa eksi fiyattan işlemler gerçekleşti. Kontrat sahiplerinin, depolama zorlukları nedeniyle fiziki teslimattan kaçınması, pozisyonlarını kapatmak isteyen yatırımcıların da vade sonuna bir gün kalan kontratlarda alıcı bulamaması nedeniyle fiyatlar, eksi 37,63 dolardan işlem gördü. Petrol fiyatındaki hızlı düşüş ve piyasada yaşanan panik sonrası bir açıklama yapan ABD Başkanı Donald Trump, Kovid-19 salgınının etkisiyle ülkede ham petrol fiyatlarının sıfır doların altını görmesinin "kısa vadeli" olduğunu belirterek, 75 milyon varil ham petrol alacaklarını kaydetti. Açıklama sonrası WTI'nın aktif vadesi 15 dolara kadar yükseldi.

Brent petrol fiyatları da gün içinde 18,02 dolara kadar inerek günlük yüzde 29,27 kayıp yaşadı. Brent petroldeki bu geri çekilme Şubat 2002'den bu yana en düşük seviye olarak kayıtlara geçti. Bunun ardından ilerleyen günlerde, küresel çapta faaliyet gösteren büyük petrol şirketleri finansal tablolarında büyük düşüşler yaşandığını bildirdi.

Türkiye'de altın üretiminin 2019'da bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 40 artışla 38 tona çıkarak, Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığı açıklandı.

Enerjide 2020'nin ilk yarısında öne çıkan bazı gelişmeler şöyle:

1 Ocak

İsrail'in Akdeniz'deki doğal gaz sahası Leviathan'dan Ürdün'e gaz akışı başladı ve ülke ilk defa enerji ihracatçısı konumuna geldi.

15 Ocak

Azerbaycan petrolünü Türkiye üzerinden dünya pazarına ulaştıran Bakü-Tiflis- Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı'nın Ceyhan'daki deniz terminalinden geçen yıl 233 milyon 175 bin varil ham petrol sevk edildiği açıklandı.

16 Ocak

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, konuğu olduğu Anadolu Ajansı Editör Masası'nda, Libya ile imzalanan ve deniz yetki alanlarını sınırlayan mutabakat muhtırasıyla Doğu Akdeniz'de petrol ve doğal gaz kaynaklarının paylaşımı konusundaki denklemin bozulduğunu belirterek, "Hem bizi hem Libya'yı oyunun dışında tutmaya çalışıyorlardı. Biz, 'Hayır burada haklarımız var sonuna kadar gözeteceğiz. Bu oyunda biz de varız.' dedik." ifadelerini kullandı.

20 Ocak

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Sinop'ta yapılması planlanan nükleer güç santraline ilişkin hazırlanan fizibilite çalışmasının takvim ve fiyat yönünden tatmin edici olmadığını belirterek, "Japon tarafıyla bu konudaki iş birliğimize devam etmeme konusunda mutabık kalındı. Sinop'a başka bir tedarikçi ile de nükleer santralin yapımı söz konusu olabilir." dedi.

26 Ocak

Cezayir Enerji Bakanı Muhammed Arkab, Cezayir milli enerji şirketi Sonatrach ile Türkiye'den Rönesans Holding ortaklığıyla Adana'da bir petrokimya fabrikasının kurulacağını açıkladı.

29 Ocak

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Türkiye'nin bu yıl içinde 52 milyar 19 milyon 230 bin metreküp doğal gaz tüketmesinin beklendiğini bildirdi.

12 Şubat

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, ocakta 6,7 metreküple aylık bazda bugüne kadarki en yüksek doğal gaz tüketiminin gerçekleştiği bilgisini paylaştı.

13 Şubat

Akkuyu Nükleer Güç Santralinde (NGS) çalışmak üzere Rusya'da eğitim gören Türk öğrenciler mezun oldu.

14 Şubat

Rus enerji şirketi Gazprom, Türkiye'ye doğal gaz sevkiyatının 2019'da bir önceki yıla kıyasla yüzde 35 azaldığını bildirdi.

20 Şubat

Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, ABD'nin uyguladığı yaptırımlar sonrası ülkenin petrol üretiminin artırılması amacıyla devlet petrol şirketi PDVSA'nın, Devlet Başkanlığına bağlı kurulacak komisyon tarafından yönetilmesi için "Enerjide Acil Durum" kararnamesi çıkardı.

22 Şubat

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, 83 milyona ulaşan Türkiye nüfusunun 60 milyonunun doğal gaza eriştiğini, 52 milyonun da doğal gaz kullandığını söyledi.

27 Şubat

Avrupa Birliği (AB), Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de "yasa dışı" olarak nitelendirdiği sondaj faaliyetleri bağlamında 2 kişiyi yaptırım listesine aldığını açıkladı.

8 Mart

Petrol fiyatları, Kovid-19 salgını kaynaklı talep endişeleri sonrası, 4 yılın en düşük seviyesine gerileyerek, yaklaşık yüzde 27 kayıpla işlem gördü. Brent petrolün varil fiyatı 31,27 dolara, WTI tipi petrolün varil fiyatı da 27,34 dolara kadar geriledi. Böylece her iki petrol türünün varil fiyatı 12 Şubat 2016'dan beri en düşük seviyesini kaydetti.

13 Mart

EPDK, dünyayı etkileyen Kovid-19 salgınına karşı alınacak tedbirler kapsamında, artan dezenfektan ve kolonya ihtiyacının yerli üretimle karşılanması için 13 Mart'tan itibaren geçerli olmak üzere rafineri ve dağıtıcı lisansı sahiplerinin benzin türlerine yüzde 3 etanol harmanlama zorunluluğunu 3 ay süreyle askıya aldı.

15 Mart

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dönmez, Türkiye'nin üçüncü sondaj gemisi Kanuni'nin Taşucu Mersin açıklarındaki liman sahasına ulaştığını açıkladı.

16 Mart

Türkiye'nin enerjideki ileri teknoloji düşünce kuruluşu olma amacını taşıyan Enerjide Dijitalleşme Derneği (EDİDER) kuruldu.

Dünya genelinde Kovid-19 salgınının yayılması ve petrol piyasasındaki arz fazlası nedeniyle Brent türü ham petrolün varil fiyatı 30 doların altına düştü. Brent türü ham petrol, gün içinde 29,55 dolar seviyelerinden işlem görerek, Ocak 2016'dan bu yana en düşük seviyesine geriledi.

24 Mart

Türkiye'de ilk Kovid-19 vakasının açıklandığı 11 Mart'ta, petrol fiyatlarındaki düşüşe paralel olarak akaryakıt pompa fiyatlarının da gerilemesiyle benzin ve motorin satışında yaklaşık 81 milyon litreyle tarihi rekora imza atıldı. Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) verilerine göre, Türkiye'de bu tarihte 70 milyon 9 bin 355 litre motorin ve 10 milyon 897 bin 598 litre benzin satışı gerçekleşti.

28 Mart

Enerji, maden, iyonlaştırıcı radyasyon, parçacık hızlandırıcıları ve nükleer teknoloji alanlarında faaliyet göstermek üzere Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) kuruldu.

30 Mart

Brent türü ham petrolün varil fiyatı, Kovid-19 kaynaklı kaygılar sonucunda 23 dolar ile Kasım 2002'den bu yana en düşük seviyeye geriledi.

Spot doğal gaz piyasasındaki işlem hacmi, 21 milyon 590 bin 924 liraya ulaşarak yılın en yüksek seviyesini gördü.

1 Nisan

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz üreticilerinden Shell, BP, Total ve Equinor'un kredi notu görünümlerinin negatife çevrildiğini bildirdi.

2 Nisan

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, bu yıl ve 2021'e yönelik ham petrol varil fiyatları öngörüsünü, piyasalara ilişkin Kovid-19 kaynaklı komplikasyonlar nedeniyle aşağı yönlü revize etti.

9 Nisan

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Fatih sondaj gemisinin teknik hazırlıklarının tamamlanmasının ardından yeni durağının Karadeniz olacağını bildirdi.

12 Nisan

OPEC+ olarak nitelendirilen OPEC ve OPEC dışı bazı ham petrol üreticisi ülkeler, mayıstan itibaren günlük ham petrol üretimlerini 9,7 milyon varil azaltma kararı aldıklarını duyurdu. İki ay sürecek bu kesintinin ardından, 1 Temmuz'dan 2021'in başına kadar ise kesinti miktarının 7,7 milyon varile çekilmesi ve sonrasında ise Nisan 2021'in sonuna kadar günlük kesinti miktarının 16 ay boyunca 5,8 milyon varil olması kararlaştırıldı.

20 Nisan

Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansının (İRENA) "Küresel Ölçekte Yenilenebilir Enerjinin Görünümü" başlıklı raporunda, dünya ekonomilerinin kapsamlı şekilde karbondan arındırılması stratejileri için yaklaşık 130 trilyon dolarlık enerji yatırımı gerektiği belirtildi.

4 Mayıs

İtalyan ENI ve Fransız Total enerji şirketleri, Güney Kıbrıs Rum yönetiminin sözde münhasır ekonomik bölgesinde planlanmış sondaj çalışmalarını yaklaşık 1 yıl ertelediklerini Rum yönetimine bildirdi.

26 Mayıs

EIA, dünyanın en büyük petrol üreticisi ve tüketicisi ABD'de, düşük petrol fiyatları nedeniyle sektörde 200'den fazla şirketin iflas ettiğini ve gelecek yıl da devam etmesi beklenen bu süreçte endüstrinin kayıplarının şimdiden milyarca doları bulduğunu açıkladı.

27 Mayıs

ABD yönetiminin eski Başkan Barack Obama döneminde yapılan anlaşma kapsamında İran'a uygulanan yaptırımlara yönelik sağlanan muafiyetlerin kalan kısmını da sonlandırdığı ve iki İranlı yetkiliye yaptırım uygulayacağı bildirildi.

29 Mayıs

Türkiye'nin ilk milli sondaj gemisi "Fatih", Karadeniz'de sondaj faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere İstanbul'un fethinin 567. yıl dönümü olan 29 Mayıs'ta sefere çıktı.

3 Haziran

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Türkiye'nin yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminin, ocak-mayıs döneminde yüzde 66 olarak gerçekleştiğini bildirdi.

6 Haziran

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı petrol üreticisi ülkeler, nisan ayında alınan günlük 9,7 milyon varillik petrol kesintisi anlaşmasını temmuz ayının sonuna kadar uzatma kararı aldı.

10 Haziran

Azerbaycan'ın Şah Deniz 2 sahasındaki doğal gazı Avrupa'ya taşıyacak Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı'nın (TAP), 105 kilometrelik deniz geçişi tamamlandı.

(Sürecek)