Finansal piyasalarda 2022 böyle geçti: Ocak-Şubat-Mart

Finansal piyasalarda, 2021'den devralınan enflasyonist endişelere ilk çeyrekte Rusya- Ukrayna savaşı sonrası ortaya çıkan enerji krizi ve ekonomik belirsizlikler eklenirken, emtia fiyatlarındaki artış ve merkez bankalarının sıkı para politikası adımları oynaklığın yüksek kalmasına neden oldu.

Dünya ekonomileri, 3 yıl süren Kovid-19 mücadelesinin ardından 2022'de büyük ölçüde normal hayata geri dönse de yüksek enflasyonist ortamın varlığını hissettirmesi ile hiçbir şeyin eskisi gibi olmadığı gerçeğiyle yüzleşti. Bu kapsamda daha yılın ilk aylarından itibaren sıkı para politikaları yönünde sinyaller verilirken, Rusya-Ukrayna savaşının başlaması ile ortaya çıkan enerji krizi ve karşılıklı yaptırımların ekonomilere yansımaları 2022 boyunca piyasa fiyatlamalarını zorlaştırdı.

Artan belirsizliklerle küresel ekonomi için 2022 yılı büyüme beklentisini Dünya Bankası yüzde 4,3'ten 4,1'e, Uluslararası Para Fonu (IMF) yüzde 4,9'dan 4,4'e ve uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings yüzde 4,2'den 3,5'e düşürdü.

Enflasyonda yukarı yönlü baskıların artması ile Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ABD'de yüzde 7,9 ile 40 yılın, İngiltere'de yüzde 6,2 ile 30 yılın zirvesine yükseldi. Avro Bölgesi'nde yüzde 5,9'a çıkan enflasyon, Almanya'da yüzde 7,3 ile 1981'den bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı. Bu gelişme karşısında ABD Merkez Bankası'ndan (Fed) sıkılaşma beklentileri artarken, bu yönde ilk adım da mart ayında atıldı. Banka, 2018'den sonra ilk kez faiz artırımına giderek, politika faizini 25 baz puan yükseltti ve yüzde 0,25-0,50 bandına çıkardı.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında daha "güvercin" bir tonun hakim olduğu ilk çeyrekte faiz oranlarında bir değişikliğe gidilmedi. Geçen yıl şahin para politikaları yönünde ilk adımı atan İngiltere Merkez Bankası (BoE) ise bu tutumunu ilk çeyrek boyunca sürdürdü ve toplamda 50 baz puanlık faiz artırımına giderek politika faizini yüzde 0,75'e çıkardı.

Asya tarafında ise Japonya Merkez Bankası (BoJ) ultra gevşek para politikasını ilk çeyrek boyunca korurken, Çin Merkez Bankası (PBoC) salgın nedeniyle zayıflayan ekonomisini desteklemek amacıyla politika faizini Nisan 2020'den bu yana ilk kez düşürerek yüzde 3,8'den 3,7'ye çekti.

Rusya-Ukrayna savaşının başlaması piyasaları sarstı

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, 24 Şubat'ta Ukrayna'nın doğusundaki Donbas'a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurmasının ardından, piyasaların gündemini karşılıklı yaptırım haberleri ve bunların ekonomilere yansıması meşgul etti. Piyasalarda en güçlü etki ise Rusya'nın uluslararası para transfer sistemi SWIFT'ten çıkarılması ve Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) hizmetlerine erişiminin askıya alınması ile hissedilirken, Rusya'nın "Rus gazına rubleyle ödeme" hamlesi Avrupa'da enerji krizini tetikleyen en önemli gelişme oldu.

Kredi derecelendirme kuruluşları Moody's, Standard & Poor's (S&P) ve Fitch Ratings'in arka arkaya Rusya'nın kredi notunda indirime gitmesi ile Rus borsası yıla başladığı 1.603,68 puan seviyelerinden şubatta 610,33 puana kadar gerileyerek yüzde 62'ye yakın değer kaybetmiş oldu. Dolar/Rus rublesi paritesi yıla başladığı 74 seviyelerinden yükselişe geçerek 155 ile rekor kırarken, bu gelişmeler karşısında Rusya Merkez Bankası politika faizini yüzde 9,5'ten 20'ye çıkararak hasar gören ekonomiye desteğini artırdı.

Bu gelişmelerle ilk çeyrekte Brent petrolün varil fiyatı 131,1 dolarla 3,5 yılın en yüksek seviyesini, buğday fiyatları da 13,64 dolarla tarihi zirvesini gördü. Küresel çapta artan belirsizliklerle yatırımcıların güvenli limanlara yöneldi ve altının ons fiyatı 2.070,40 dolarla yılın en yüksek seviyesini test etti. Pay piyasalarından ise ilk çeyrekte kaçışlar hızlandı ve New York borsasında ortalama yüzde 6,2 ve Avrupa borsalarında ortalama yüzde 4,8 düşüş yaşandı.

Yurt içine gelindiğinde ilk çeyrekte kur korumalı mevduat ve YUVAM hesaplarının kapsamı genişletilirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da Türk lirasını önceleyen geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme sürecinin yürütüldüğünü bildirdi. TCMB'nin yılın ilk Enflasyon Raporu'nda da 2022 sonu enflasyon tahmini 11,4 puanlık güncellemeyle yüzde 23,2'ye yükseltildi.

Bu gelişmelerle BIST 100 endeksi yılın ilk çeyreğinde dünya borsalarından pozitif ayrıştı ve yüzde 20,2 değer kazanarak 2.233,30 puandan kapandı. Yıla 13,40 seviyelerinden başlayan dolar/TL ise ilk çeyrekte yüzde 9,5 değer kazanarak mart ayını 14,6745'ten kapattı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, yılın ilk çeyreğindeki önemli gelişmeler şöyle:

3 OCAK

ABD'li teknoloji devi Apple, "borsada 3 trilyon dolar değerlemeyi aşan ilk şirket" oldu.

7 OCAK

TCMB, yurt içi yerleşik gerçek kişilerin dövizden TL'ye dönüşümlerinin zorunlu karşılıklara dahil edilmemesine karar verdi.

11 OCAK

Dünya Bankası, bu yıla ilişkin küresel ekonomik büyüme tahminini yüzde 4,3'ten 4,1'e düşürdü. Banka, 2022 yılı büyüme beklentisini ABD için yüzde 4,2'den yüzde 3,7'ye, Avro Bölgesi için yüzde 4,4'ten yüzde 4,2'ye ve Türkiye için yüzde 4,5'ten yüzde 2'ye düşürdü.

Borsa İstanbul'da 20 Aralık 2021'de uygulanmaya başlayan açığa satış işlemlerinde "yukarı adım kuralı" kaldırıldı ve olağan uygulamaya dönüldü.

14 OCAK

Alman ekonomisi, 2021'de yüzde 2,1 büyüdü.

17 OCAK

Çin ekonomisi 2021'de yüzde 8,1 büyüdü.

18 OCAK

BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, 2022 mali yılına ilişkin enflasyon beklentilerini yükseltti.

20 OCAK

TCMB, politika faizini yüzde 14 düzeyinde tutarken, karar metninde tüm politika araçlarında Türk lirasını önceleyen geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme sürecinin yürütüldüğü bildirildi.

Avro Bölgesi'nde yıllık enflasyon, aralıkta yüzde 5'e yükseldi.

PBoC, politika faizini Nisan 2020'den bu yana ilk kez düşürerek yüzde 3,6'dan yüzde 3,7'ye çekti.

21 OCAK

TCMB, yurt içi yerleşik gerçek kişilerin altın hesaplarından TL'ye dönüşümlerinin zorunlu karşılıklara dahil edilmemesine karar verdi.

25 OCAK

IMF, 2022 yılına ilişkin küresel ekonomik büyüme tahminini yüzde 4,9'dan 4,4'e düşürdü. Fon, 2022 yılı büyüme beklentisini ABD için yüzde 5,2'den yüzde 4'e ve Avro Bölgesi için yüzde 4,3'ten yüzde 3,9'a indirirken, Türkiye için yüzde 3,3 düzeyinde korudu.

26 OCAK

Fed, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0-0,25 aralığında bıraktı. Fed Başkanı Jerome Powell, toplantı sonrası yaptığı değerlendirmede, bankanın mart ayında faiz oranlarını artırma niyetinde olduğunu bildirdi.

27 OCAK

TCMB'nin yılın ilk Enflasyon Raporu'nda, 2022 sonu enflasyon tahmini 11,4 puanlık güncellemeyle yüzde 23,2'ye yükseltilirken, "Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla 2023 sonunda orta noktası yüzde 8,2 olmak üzere yüzde 3,4 ile yüzde 13,0 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir." denildi.

TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, rapora ilişkin düzenlenen toplantıda, tüm politika araçlarında Türk lirasını öncelikleyen geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme süreci yürüttüklerini bildirdi.

ABD ekonomisi 2021'de yüzde 5,7 ile 1984'ten bu yana en güçlü büyümeyi kaydetti.

31 OCAK

Avro Bölgesi ekonomisi 2021'de yüzde 5,2 büyüdü.

1 ŞUBAT

TCMB, uygulamaya aldığı YUVAM hesabı ile yurt dışında yerleşik vatandaşların dolar, avro ve İngiliz sterlini cinsinden hesaplarının Türk lirasına çevrilmesinin önünü açtı.

2 ŞUBAT

IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilimin şimdiden enerji fiyatlarını etkilediğini, jeopolitik gerilimlerin küresel ekonomi için belirsiz görünümü daha karmaşık hale getirdiğini ifade etti.

3 ŞUBAT

BoE, politika faizini 25 baz puan artırarak yüzde 0,50'ye çıkarırken, 875 milyar sterlinlik varlık alım programını korudu.

ECB, beklentiler doğrultusunda faiz oranlarında değişikliğe gitmedi.

Türkiye'de enflasyon ocakta aylık yüzde 11,10 ve yıllık yüzde 48,69 oldu.

8 ŞUBAT

TL reeskont kredisi kullanan firmalara, istihdamı koruma ve artırma, vadesinde net döviz satıcısı pozisyonunda olma ve ihracatını yüzde 10 artırma taahhüdü karşılığı 100 baz puanlık faiz indirim imkanı sunuldu.

10 ŞUBAT

ABD'de yıllık enflasyon, ocakta yüzde 7,5 ile yaklaşık 40 yılın zirvesindeki yerini korudu.

11 ŞUBAT

Rusya Merkez Bankası, politika faiz oranını beklentiler doğrultusunda 100 baz puan artırarak yüzde 9,5'e çıkardı.

İngiltere ekonomisi 2021'de yüzde 5,2 büyüdü.

16 ŞUBAT

İngiltere'de yıllık enflasyon ocakta yüzde 5,5 ile son 30 yılın en yüksek seviyesine çıktı.

17 ŞUBAT

TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 14 düzeyinde bıraktı.

18 ŞUBAT

TCMB, YUVAM hesaplarının kapsamını genişleterek, yurt dışında yerleşik vatandaşların sermayedar olduğu, yasal yerleşim yeri yurt dışında olan şirketlerin de YUVAM hesabı açabilmesine imkan tanıdı.

21 ŞUBAT

BDDK, taşıt alımına ilişkin kredi tutarlarında ve vadelerde değişikliğe gitti. Buna göre, 48 ay vade ile kullanılan taşıt kredilerinde, aracın nihai fatura değerine ilişkin limit 120 bin liradan 400 bin liraya yükseltildi. Nihai fatura değeri 400 bin liradan 800 bin liraya kadar olan taşıt alımı amacıyla kullandırılan kredilerde ise vade 36 aya çıkarıldı.

Rusya Devlet Başkanı Putin, Ukrayna'nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların sözde yönetimlerinin tanınmasına dair kararnameyi imzaladı. Başta NATO olmak üzere, İrlanda, Almanya, Türkiye, Gürcistan, İtalya, İngiltere, ABD, Japonya, Avustralya, Güney Kore, Hollanda, Yunanistan, Balkan ülkeleri, İsveç, Macaristan, Moldova, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri bu karara tepki gösterdi. Çok sayıda ülke Rusya hakkında yaptırım kararı aldı.

23 ŞUBAT

Avro Bölgesi'nde yıllık enflasyon, ocakta yüzde 5,1'e yükseldi.

Ukrayna Güvenlik ve Savunma Konseyi, ülke genelinde Donetsk ve Luhansk bölgeleri hariç 30 günlük olağanüstü hal ilan etme kararı aldığını duyurdu. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, Rusya'daki vatandaşlarına bir an önce ülkeyi terk etme çağrısı yaptı.

24 ŞUBAT

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas'a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurdu.

25 ŞUBAT

IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Rusya'ya yönelik yaptırımların enerji ve tahıl fiyatlarına yansıyarak krizin ekonomik etkilerine katkıda bulunacağını ifade etti.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ülke çapında genel seferberlik ilan edilen kararnameyi imzaladı.

26 ŞUBAT

IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Ukraynalı yetkililerin acil finansman talebinde bulunduğunu belirterek ülkeye daha fazla finansal destek için tüm seçenekleri araştırdıklarını bildirdi.

S&P, Rusya'nın kredi notunu "BBB-"den "BB+"ya, Ukrayna'nın kredi notunu "B"den "B-"ye düşürdü.

27 ŞUBAT

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, belirlenen Rus bankalarının SWIFT küresel bankalar arası mesajlaşma sisteminden çıkarılacağını duyurdu.

28 ŞUBAT

Rusya Merkez Bankası, olağan dışı toplanarak politika faizini yüzde 9,5'ten yüzde 20'ye çıkardı.

Türkiye ekonomisi 2021'de yüzde 11, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 9,1 büyüdü.

2 MART

AB, 7 Rus bankasını uluslararası para transfer sistemi SWIFT'ten çıkardı.

3 MART

Türkiye'de enflasyon şubatta aylık yüzde 4,81 ve yıllık yüzde 54,44 oldu.

Fitch Ratings, Rusya'nın kredi notunu "BBB"den "B"ye düşürdü.

4 MART

S&P, Rusya'nın uzun vadeli döviz cinsinden "BB+" ve yerel para cinsinden "BBB-" olan kredi notlarını "CCC-"ye indirdi.

YUVAM hesapları kapsamındaki bakiyelerin zorunlu karşılıklara tabi TL yükümlülüklere dahil edilmemesine karar verildi.

5 MART

Moody's, Ukrayna'nın kredi notunu "B3"ten "Caa2"e düşürdü.

6 MART

Moody's, bir hafta içinde ikinci kez not indirimine giderek Rusya'nın kredi notunu "Baa3"ten "Ca"ya düşürdü ve not görünümünü negatif olarak belirledi.

8 MART

Dünya Bankası, Ukrayna için 723 milyon dolarlık kredi ve hibe paketini onayladığını duyurdu.

Brent petrolün varil fiyatı 131,1 dolarla 3,5 yılın zirvesini gördü.

9 MART

Fitch Ratings, Rusya'nın kredi notunu "B"den "C"ye düşürdü.

10 MART

Rusya'nın Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) hizmetlerine erişimi askıya alındı.

ECB, beklentiler doğrultusunda faiz oranlarında değişikliğe gitmedi.

ABD'de yıllık enflasyon şubatta yüzde 7,9'a yükseldi.

11 MART

ABD Başkanı Joe Biden, Ukrayna'ya saldırıları nedeniyle Rusya ile ticari ilişkilerini askıya aldıklarını ve bu ülkeden deniz ürünleri, alkol, pırlanta dahil başlıca ürünlerin ithalatını durdurduklarını açıkladı.

14 MART

AB, Rusya'ya lüks mal ihracatının yasaklanmasını, ülkeden demir-çelik ithalatının engellenmesini ve bazı oligarkların mal varlıklarının dondurulmasını içeren dördüncü yaptırım paketini onayladı.

IMF, Rusya'nın saldırıları sonucu bu yıl Ukrayna ekonomisinin yüzde 10 daralmasının beklendiğini ve "derin" bir resesyon yaşayacağını bildirdi.

Dünya Bankası, Ukrayna'da temel sosyal hizmetleri desteklemek amacıyla yaklaşık 200 milyon dolarlık ek finansman sağlanacağını duyurdu.

15 MART

Rusya, ABD Başkanı Joe Biden, Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve CIA Direktörü William Burns dahil 13 ABD'li yetkilinin yaptırım listesine alındığını açıkladı.

16 MART

Fed, 2018'den bu yana ilk kez faiz artırımına giderek politika faizini 25 baz puan artışla yüzde 0,25-0,50 aralığına yükseltti.

17 MART

BoE, politika faizini 25 baz puan artırarak yüzde 0,75'e yükseltti.

TCMB, politika faizini yüzde 14 düzeyinde tuttu.

Avro Bölgesi'nde yıllık enflasyon, şubatta yüzde 5,9'a yükseldi.

18 MART

BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin gelişmelerin dikkat gerektirdiği ve son derece yüksek belirsizlikler içerdiği uyarısında bulundu.

19 MART

BoJ Başkanı Kuroda Haruhiko, yüzde 2 enflasyon hedefi doğrultusunda güçlü parasal gevşeme politikasında değişiklik öngörmediklerini bildirdi.

21 MART

TCMB, teminat döviz depo alım faiz oranını dolar için tüm vadelerde yüzde 0'dan yüzde 0,25'e yükseltti. Döviz depo satım oranları dolar için 1 hafta vadede yüzde 2,50'den yüzde 2,75'e, 1 ay vadede ise yüzde 3,25'ten yüzde 3,50'e çıkarıldı.

22 MART

YUVAM hesaplarına geçiş için daha önce yurt dışı yerleşik vatandaşlara tanınan imkanlar, bankalarda hesap açma şartlarını taşıyan yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişileri de kapsayacak şekilde genişletildi.

23 MART

İngiltere'de yıllık enflasyon, şubatta enerji ve tüketim malları fiyatlarındaki artışın etkisiyle yüzde 6,2 ile Mart 1992'den bu yana en yüksek seviyeye çıktı.

Fitch Ratings, küresel ekonomiye ilişkin 2022 yılı büyüme beklentisini yüzde 4,2'den yüzde 3,5'e düşürdü. Kuruluş, büyüme tahminini ABD için yüzde 3,7'den yüzde 3,5'e, Avro Bölgesi için yüzde 4,5'ten yüzde 3'e indirdi.

24 MART

TCMB onayı ile stratejik sektörlerde faaliyet gösteren firmaların yurt içinde yaptıkları bazı mal ve hizmet satışlarının ihracat taahhüdüne sayılabilmesi imkanı getirildi.

30 MART

Almanya'da yıllık enflasyon, artan petrol ve gaz fiyatları nedeniyle martta yüzde 7,3 ile 1981'den bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı.

31 MART

Rusya Dışişleri Bakanlığı, mütekabiliyet gereği Avrupa Birliği'nin üst düzey yöneticilerine yaptırım kararı aldıklarını duyurdu.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "dost olmayan" ülkelerin Rus gazına rubleyle ödeme yapmalarına ilişkin ilgili kararnameyi imzaladığını belirterek, "Rubleyle ödeme yapılmazsa Rus gazı sözleşmeleri durdurulacak." dedi.